HFD 6 Utrecht: Bisdom, Sticht en Stad - 6.5 De wereldlijke macht verloren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

6.5 De wereldlijke macht verloren

Waar ligt Bourgondie?

1. Duitsland
2. Frankrijk
3. Amerika
4. Nederland

Planning

Deelvraag + leerdoelen

6.5 De wereldlijke macht verloren

Opdrachten

Afsluiting

Leerdoelen 

DV: Waardoor verloor Utrecht haar bestuurlijke status in de zestiende eeuw?

Je kan uitleggen hoe de hertogen van Bourgondië hun gebied uitbreidde.

Je kan uitleggen waarom het Bourgonische hog het culturele centrum werd van de Lage Landen.

Je kan verklaren waarom het Sticht werd verdeeld.

Je kan uitleggen hoe Filips de Goede het gebied centraliseerden.

Bourgondië

1363: Jan de Goede (Franse koning) gaf Bourgondië aan zoon (4e) Filips de Stoute (= dapper).

Hij werd een vazal van de Franse koning.

De hertogen van Bourgondië kregen meer gebied in handen. Zij wilden een eigen staat stichten los van Frankrijk.

Jan II de Goede

Hij was de zoon van Filips VI van Valois en Johanna van Bourgondië.

Koning van Frankrijk  1350-1364.

Jan II stond onder zijn tijdgenoten in aanzien, omdat hij zich uitermate met de erecode van de ridderlijkheid vereenzelvigde. Tegelijkertijd was hij een volkomen onbekwaam legeraanvoerder, bestuurder en politicus. Zijn regering is dan ook rampzalig verlopen[1].

Bourgondië

Steden, graven & hertogen streefden naar zelfstandigheid.

Koningen wilde dit inperken. Hoe?:

1. Uniformeren van wetgeving

2. Centraliseren van bestuur

Bij hertogdom Bourgondië (Frankrijk) lukte dit niet.

Filips de Stoute

 Vazal van de Franse koning, kreeg Bourgondië in leen.

Gewesten van de Nederlanden in handen, door:

1. Huwelijken

2. Erfenissen

3. Oorlog

Filips de Stoute

Filips II de Stoute (1342 -1404) was hertog van Bourgondië, stamvader van de Bourgondische hertogelijke dynastie. Zijn bijnaam "de Stoute" moet begrepen worden als stoutmoedig, dapper, en slaat dus niet op ondeugendheid. Hij was de vierde zoon van Jan II van Frankrijk (1319-1364), koning van Frankrijk en Bonne van Luxemburg (1315-1349), dochter van de graaf van Luxemburg.

Reeds als kind onderscheidde Filips zich door zijn heldhaftig karakter. Zijn bijnaam dankte hij aan zijn moedig optreden tijdens de Frans (huis Valois) Engelse (huis Plantagenet) Honderdjarige Oorlog over de troon van Frankrijk. Tijdens de Slag bij Poitiers in 1356 stond hij als 14-jarige knaap aan de zijde van zijn vader en wist hem door zijn alertheid en raadgevingen zelfs het leven te redden. Niettemin moest het Franse leger het onderspit delven en werd Filips samen met zijn vader krijgsgevangen gemaakt door de Engelsen.[1] Toen hij hoorde hoe een Engelse edelman zich laatdunkend uitliet over de koning van Frankrijk, verkocht hij deze spontaan een slag in het gezicht. Vader en zoon verbleven verder als gevangenen van koning Eduard III te Londen, totdat in 1360 het Verdrag van Brétigny werd ondertekend.

Als jongste zoon van Jan II van Frankrijk kwam Filips niet in aanmerking voor de troonopvolging in Frankrijk. Toch kreeg hij in 1363, als bedanking voor Filips steun in de Slag bij Poitiers, van zijn vader het hertogdom Bourgondië (met hoofdstad Dijon). Die gift was nogal uitzonderlijk, omdat ze geen apanage was, en dus niet terugkwam bij een gebrek aan mannelijke erfgenamen. Het was in volle eigendom geschonken aan zijn jongste zoon, die daarmee dus zijn eigen dynastie begon. Jaren later, in 1477 na het overlijden van Karel de Stoute bij de Slag bij Nancy, probeerde Lodewijk XI Bourgondië weer toe te voegen aan het Franse koninkrijk onder de claim dat het wel een 'apanage' was geweest, en het hertogdom dus terug kwam aan de Franse koning. Dit aangezien Maria van Bourgondië als vrouw was uitgesloten als erfgenaam.

Vanaf zijn aanstelling te Dijon koesterde Filips ambitieuze plannen om zijn gebied uit te breiden.

Het Bourgondische hof

Franse hof evenaren > veel geld aan uitgeven.

1. Boeken

2. Kunst

3. Uitbreiding kastelen + mooier maken

Kunstenaars naar het hof.

'

Gevolg: Het hof werd het culturele centrum van de Lage Landen.

Het Bourgondische hof

In welvarende steden waren al veel kunstenaars: Opdrachten voor kerken en rijke burgers.

Schilderkunst hoog: Vlaamse primitieven verenigden gotiek en de Renaissance.

Meer oog voor menselijke gevoelens & verhoudingen vh lichaam

Utrecht en Bourgondië

15e eeuw: Sticht verdeeld:

Adellijke  & patricische families streden om de macht

Filips de Goede (Bourgondische hertog) maakt hier gebruik van:

1455: Buitenechtelijke zoon David met geweld tot bisschop laten verkiezen.

David werd niet populair

Filips de Goede

Hertog Bourgondië van 1419 - 1467

Landsheer van:

• Het graafschap Vlaanderen
• Het hertogdom Brabant
• Het graafschap Namen
•  Het hertogdom Limburg 

Belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de Nederlanden. 

 Hij is de stichter van de Orde van het Gulden Vlies = ridderorde.

Filips de Goede

Uniformeerde de rechtspraak en de wetgeving + centraliseerde het bestuur:

1. Centrale rekenkamer Brussel
   
2. Grote Raad van Mechelen (= hoogste rechtsorgaan van de Bourgondisch Nederlanden.

1464: Staten-Generaal voor alle Bourg. gewesten. 

1. Afgevaardigden van de gewestelijke staten
2. Hertog hoefde niet apart te onderhandelen  over beden
3. Belastingen + bestuurlijke & juridische bepalingen golden voor grotere gebieden.

In de late middeleeuwen was Nederland

1. Eigendom van de Franse koning
2. Een zelfstandig koninkrijk
3. Een zelfstandige republiek
4. Eigendom van de hertog van Bourgondie

In de Staten - Generaal ...

1. Overlegde Filips de Goede met vertegenwoordigers van de gewesten over belastingen.
2. Regelde Filips de Goede de rechtspraak voor alle Nederlanden.
3. Benoemde Filips de Goede hoge geestelijken tot bisschop.
4. Gaf Filips de Goede stadsrechten aan handelsplaatsen.

De centralisatiepolitiek van Filips de Goede...

1. ...verkleinde de macht van de adel
2. ...vergrootte de macht van de adel
3. beide antwoorden zijn fout
4. beide antwoorden zijn goed

Filips de Goede past goed bij het KA staatsvorming en centralisatie. Op welke manier trachtte hij tot centralisatie te komen? Welke uitspraak is onjuist?

1. gewesten behielden veel autonomie
2. oprichting staten-generaal
3. aanstellen van ambtenaren
4. afschaffen feodalisme

Opdrachten 

Maken: Opdrachten 6.5

Waarom voerde Filips de Goede een centralisatiepolitiek?

De studenten weten het antwoord in principe niet. Dit is een vraag waarbij ze zelf mogelijke antwoorden moeten bedenken.

Noem een voorbeeld van staatsvorming door Filips de Goede.

HW

Lezen 6.5

Maken opdrachten 6.5

+ 

kijken:

https://www.youtube.com/watch?v=uCuzRWArdWQ