5.2 Zelfstandige burgers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Par. 5.2

Zelfstandige burgers

Wat gaan we doen?

• Huiswerk par. 5.1  controle.
• Uitleg bij par. 5.2
• Filmpje 
• Lees zelf de paragraaf, bekijk afbeeldingen, bestudeer de begrippen
• Huiswerk voor volgende les: maken par. 5.2 

Huiswerk bespreken

• Huiswerk controle: paragraaf 5.1
• Opdrachten klassikaal bespreken

     > Opdracht 3 en 5
    

Leerdoel

In deze paragraaf leer je hoe: 

• handelssteden samenwerkten
  
• steden stadsrechten kregen
• burgers hun stad bestuurden
• steden zelfstandiger werden en lage edelen macht verloren

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Kenmerkend aspect bij deze paragraaf: de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de middeleeuwen

• Er waren veel kleine gebieden (gewesten), die bij samen 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een hoge edelman (bijv. graaf  of hertog) de baas

• Hij maakte de wetten

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Graaf Floris V werd door andere edelen in 1296 gevangen genomen en vermoord. Ze vonden hem te machtig worden.

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een graafschap moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn

• De hoge edelen vonden een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
• De inwoners van de stad kregen, tegen betaling,  stadsrechten
• Hierdoor verloren lage edelen veel invloed.

Uiteindelijk werden steden veel zelfstandiger ten opzichte van de edelen!

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

stadsrechten

Vanaf de Middeleeuwen kregen verschillende plaatsen in het huidige Nederland stadsrechten. Deze werden verleend door de landsheren. Dat kon bijvoorbeeld gaan om graven, hertogen en bisschoppen. De nieuwe steden kregen, in ruil voor trouw aan de landsheer, bijzondere rechten en privileges. Het kon bijvoorbeeld gaan om het recht op zelfbestuur of eigen rechtspraak, maar ook bijvoorbeeld om het recht om een stadsmuur te bouwen of om week- of jaarmarkten te organiseren. Ook kregen veel steden het recht op het slaan van een eigen munt of het heffen van tol.

Horige boeren konden in de stad vrijheid krijgen. Zij verhuisden dus vaak naar de stad. Uiteindelijk kregen boeren ook meer vrijheid van hun heer. Horigheid verdween daardoor in de tijd van steden en staten.

Stadsrechten

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
• De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer

• De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen

• De burgers van de stad (altijd mannen) vormden samen de burgerij.
• De macht in de stad was in handen van rijke burgers.

Wie is de baas?

• De schout is de plaatsvervanger van de heer in de stad bij de rechtspraak
• Samen met de schepenen bepaalde hij de straf.
• De burgemeester (soms meer dan één) was de hoogste bestuurder van de stad.
• Schout, schepenen en burgemeester(s) bestuurden vanuit het raadhuis de stad.
• De vroedschap controleerde en adviseerde de stadsbestuurders

Een gruwelijk goede opdracht!

Klik op de hotspots en sleep de straffen naar de juiste plek in de afbeelding.

Hand afhakken

Geselen

Ogen uitsteken

In het water gooien

Ophangen

Op de brandstapel

Onthoofden

Straffen in de Middeleeuwen

• Zeker: lijfstraffen en doodstraffen kwamen voor...
• ...maar de meeste straffen waren geldboetes!
• Die leverden meer op en kostten minder geld: een beul moet je als stad namelijk ook gewoon betalen!

Huiswerk

• Maak voor de volgende les de opdrachten van par. 5.2
• Het is voor jezelf fijn als je de tekst van par. 5.3 alvast een keer gelezen hebt voor de komende les

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen