Havo 4 Renaissance schilderkunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

SCHILDERKUNST

RENAISSANCE

Renaissance

kenmerken renaissance 

*perspectief

*anatomie

*zelf nadenken

*uitvindingen 

*zuilen 

*homo universalis 

kunstenaars, architecten en/ of kunstwerken

*De mens van Vitruvius door Leonardo da Vinci

1492

*Mona Lisa door Leonardo da Vinci

1505

* De David van Michelangelo Buonarroti 1501

kunstenaars, architecten en/ of kunstwerken 

*Het Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci

*de Anatomische Les van Nicolaes Tulp

Rembrandt, 1632

*Tempietto van Donato Bramante

Rome, Italië 1502

Verspreiding Renaissance

• Op het platteland in Italië drong de renaissance pas later door
• In de rest van Europa raakte de renaissance een eeuw later pas bekend, maar minder uitbundig

De renaissance 

Noordelijke renaissance

- Rond 1450 kwam de renaissance ook naar Noord-Europa,        dit kwam mede door de boekdrukkunst 

- Humanisten in de Nederlanden bestudeerde vooral                    christelijke teksten uit de oudheid

- De Moderne Devotie beweging zorgde door scholing voor        een verandering binnen het geloof in de Nederlanden 

Link uitleg Moderne Devotie

https://kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie/m/moderne-devotie 

Vroeg renaissance

natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid vervolmaken

ruimtelijke werking plat vlak

centraalperspectief

Da vinci: 'uomo universalis' (alleskunner)

Renaissance v.s. middeleeuwen

Bijbels tafereel

ruimtesuggestie

ONDERWERPEN:

bijbelse verhalen

klassieke mythologie

portretten

Realistisch schilderij

Overlappen, hoger plaatsen en verkleining werd in de klassieke oudheid ook gebruikt om diepte te verkrijgen op een plat vlak. Lijnperspectief en atmosferisch perspectief, ontdekt tijdens de renaissance, kunnen bijdragen aan een nog realistischere weergave van diepte op een plat vlak. 

RUIMTE SUGGESTIE:

atmosferisch perspectief

toonovergang

vervaging

sfumato

Sfumato is een techniek waarmee schilders de omtrekken in een schilderij wazig maken en laten vervloeien. De techniek wordt het meest in verband gebracht met Leonardo da Vinci, maar de techniek van Da Vinci is nagevolgd door latere schilders. Door deze techniek staan zijn onderwerpen, zoals de Mona Lisa, niet stil en volkomen gefixeerd voor de achtergrond, maar lijken deze te leven en te bewegen. Dit in tegenstelling tot de primitiever aandoende werken van zijn tijdgenoten.

Het effect wordt bereikt door verschillende transparante kleurlagen aan te brengen. Sfumato is alleen mogelijk met transparante soorten olieverf en niet met de dekkende temperaverf, die voor de uitvinding van de olieverf werd gebruikt.

Sfumato komt uit het Italiaans en is het verleden deelwoord van sfumare, dat 'verdampen' betekent en teruggaat op Latijnse ex (uit) + fumare (roken, dampen). Met sfumato wordt aangeduid dat iets zacht of vaag is. Zo staat biondo sfumato voor bleekblond haar.

Atmosferisch perspectief 

Vooral in landschapsschilderkunst. De kleuren van het schilderij worden verder weg,  dus dichter bij de horizon, steeds blauwer (grijsblauw). Hierdoor ontstaat diepte. Details vervagen.

De berg helemaal op de achtergrond is niet in een bruintint geschilderd, maar in een blauw/grijze kleur. 

Sfumato techniek

Sfumato betekent wazig of rokerig. Schildertechniek waarbij omtrekken wazig worden gemaakt, zodat vormen vaag worden en contouren onscherp. 

Ontwikkeld in de 15e eeuw door Leonardo Davinci

Meetkundig perspectief in de schilderkunst in de renaissance

Quiz

Tijdens de middeleeuwen stond de .....centraal

1. mens
2. humanisme
3. natuur
4. religie/kerk

Tijdens de renaissance stond de .....centraal

1. de mens (en zijn uitvindingen)
2. de natuur verklaren
3. kerk en religie

Omdat de renaissance niet overal plaatsvond is het niet echt een tijdperk, zoals de middeleeuwen dat wel is. Tijdens welke eeuwen vond de renaissance grofweg plaats?

1. 13e en 14e eeuw
2. 15e en 16e eeuw
3. 14e en 15e eeuw
4. 16e en 17e eeuw

Of 14-15 en 16e eeuw? gr chantal

Renaissance betekent

1. Vervormen
2. Verbeteren
3. Wedergeboorte
4. Terug naar de dood

Renaissance = 

wedergeboorte of herleving, maar van wat? 

Bekijk het filmpje en noteer;

1 Het land waar de renaissance begint.

2 De eeuwen die de renaissance beslaat.

3 De stijlperiode waar de renaissance op teruggrijpt.

4 De lijfspreuk van de renaissance.

5 Twee uitvindingen/ontdekkingen .

https://www.youtube.com/watch?v=49p-yBlV2Pw

noem drie kenmerken van Renaissance kunst

Veel gebruik van klassieke elementen

Anatomie van de mens goed weergeven

lijnperspectief

Wie geven er opdracht om kunst te maken in de renaissance?

Ruimtesuggestie door...

Lijnperspectief

Atmosferische perspectief

Overlappen

lijnperspectief

verkleining

overlapping

afsnijding

atmosferisch perspectief

Plasticiteit

Bestudeer de lijnen van het gebouw

Bestudeer de kleuren en tonen van de bergen

Bestudeer de bomen

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bestudeer de voeten en de gezichten

Bestudeer de vorm van de nimbus

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de gezichtsuitdrukkingen

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Bestudeer de houding en anatomie

Bekijk het Fresco van Masaccio.
Hoe is ruimte gesuggereerd?

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Atmosferisch perspectief

Lijnperspectief

Afsnijding

Anatomie

Voorgrond

Plasticiteit

Voor groot, klein achter

Slagschaduw

Ellips

Fra Filippo Lippi 1406-1469 Italië

Madonna and child with two angels, 1465

Bestudeer het kader

Bestudeer de nimbus/ aureool

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de stofuitdrukking

Bestudeer de houding en anatomie

Bestudeer de overlapping

Bestudeer de gezichtsuitdrukking

Bestudeer het landschap

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bekijk Maria and child.
Waarom past de voorstelling van dit werk goed in de Renaissance?

Denk aan: onderwerp, gezichtsuitdrukking, houding, kleding

Bekijk afbeelding 2.1.
De kunstenaar verbeeldt een bloeiende, welvarende stad. Het lijkt de mensen goed te gaan.
2. Geef aan de hand van vier aspecten van de voorstelling aan waaruit je dat kunt afleiden.

Geef aan de hand van vier aspecten van de voorstelling aan waaruit je dat kunt afleiden

De schilder heeft geprobeerd een ruimtelijk beeld van de stad te schilderen.
3. Bespreek drie manieren waarop hij dat gedaan heeft.

Bespreek drie manieren waarop hij dat gedaan heeft.

Om diepte te suggereren wilde Francesco Rosselli lijnperspectief met één verdwijnpunt toepassen.
Dat is niet helemaal goed gelukt.
7. Waaruit blijkt dat hij de toepassing van het lijnperspectief niet helemaal beheerste?

Waaruit blijkt dat hij de toepassing van het lijnperspectief niet helemaal beheerste?

Extra oefeningen 

inclusief antwoorden

1. Benoem 2 aspecten van de voorstelling die het humanistisch maken.
2. Vertel daarna waarom het toch verheven en Maria-erend is.
3. Wat is de compositievorm van dit werk?
4. Wat is het effect van deze compositievorm?

1. Religieuze thema’s dichter bij de mens, liefhebbende moeder, spelende kinderen

2. Beetje in kikvorsperspectief weergegeven, waardoor je opkijkt tegen Maria en Jezus

3. Driehoekscompositie

4. Stabiel, statisch

antwoord

1. Religieuze thema’s dichter bij de mens, liefhebbende moeder, spelende kinderen

2. Beetje in kikvorsperspectief weergegeven, waardoor je opkijkt tegen Maria en Jezus

3. Driehoekscompositie

4. Stabiel, statisch

Dit is een tondo. Een tondo is een rond schilderij of reliëf. De naam komt van het Italiaanse woord rotondo, dat "rond" betekent.

Bij het maken van deze tondo is er rekening gehouden met compositie. Hoe zie je dat?

antwoord

Madonna en engel leunen/buigen het hoofd om in de cirkel te passen

Knie van Madonna rust op de rand van de cirkel

1. Afb 1 is vroeg-renaissance, afb2 is later gemaakt. Noem 2 vormgevings-aspecten waaraan je dat kunt zien.
2. Tondo is hoog renaissance. Waarom?
3. Als kijker ben je meer betrokken bij het tafereel op afb. 2. Hoe komt dat?

antwoord

1. -Het schilderij is opgebouwd uit afzonderlijke delen.

- De driehoekscompositie is statisch.

- De achtergrond is een schematisch landschap.

-De belichting (meelicht) is vlak.

2.Het licht (zijlicht) is hier veel plastischer gebruikt (er is sprake van sfumato door de donkere achtergrond).

-De compositie is dynamisch/beweeglijk.

- De houdingen zijn levensecht.

Details zijn ondergeschikt aan het totaal/het schilderij is een eenheid.

3. Blikrichting: Aankijken

Afstand: Op gelijke hoogte