Literatuurgeschiedenis Dautzenberg hoofdstuk 3 De Verlichting

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

DE ACHTTIENDE EEUW

DE VERLICHTING

18de eeuw: Verlichting

• Paragraaf 20: historische achtergrond: hoe stond Nederland ervoor?
  
• Paragraaf 21:   Overheersende culturele stroming Verlichting
  
  
• Paragraaf 23:  De Verlichting in de literatuur
• Paragraaf 24: Justus van Effen
• Paragraaf 26:  Hiëronymus van Alphen
• Paragraaf 27:  Betje Wolff en Aagje Deken

Lesdoelen

Aan het einde van deze les weten jullie:

• Hoe Nederland ervoor stond in de achttiende eeuw
• Wat de belangrijkste kenmerken zijn van de verlichting
• Welke gevolgen de verlichting had op het geloof, politiek en economie
• Welke gevolgen van de verlichting we nu nog steeds zien 

Pruikentijd

-Parijse mode

-Tonen van rijkdom

Paragraaf 20: historische achtergrond: hoe stond Nederland ervoor?

• In Europa: absolute monarchieën

• In Nederland: republiek met Staten Generaal: 
• geen duidelijk centraal gezag; 
• gewesten gingen hun eigen gang
• Gouden eeuw is voorbij: economisch en cultureel stelt Nederland niet meer zoveel voor

• Belangrijke machten: Frankrijk, Engeland, Oostenrijk, Pruisen (Frederik de Grote), Rusland (Katharina de Grote)

• Welvaart

• Bevolking nam toe

• Burgerij: sterkte klasse in economisch opzicht

1

In de Republiek der Verenigde Nederlanden (begin 18e eeuw)

- geen vorst

- Staten Generaal

Tweede helft 18e eeuw

- Twee politieke stromingen: patriotten en de prinsgezinden

- 1795: Bataafse Republiek

- 1798: eerste grondwetten

2

Paragraaf 21: De verlichting

• Overgang renaissance - Verlichting
• Rationalisme: Tijdperk van de rede
• Deïsme: wel een opperwezen; maar verering in vorm van godsdienst helpt niet
• 
  
• Iedereen wordt als gelijk geboren --> dus ook de koning!
• Tolerantie: ieder gelooft op zijn eigen manier
• Liberalisme: vrijheid van economisch handelen

Naam: de verlichting

1

Waarom wordt deze stroming in de 18e eeuw 'de verlichting' genoemd?

We kijken zo een filmpje

Maak hier aantekeningen bij, straks volgen de vragen

In de Verlichting ging men over veel aspecten anders denken. Wat was geen duidelijk onderwerp in deze tijd?

1. Godsdienst
2. Samenleving
3. Economie
4. Gevoelsleven

Welk element had geen invloed op het ontstaan van de Verlichting

1. Beeldenstorm: macht kerk werd minder
2. Renaissance; mens centraal
3. Reformatie: het individu was belangrijk
4. Wetenschappelijke revolutie: natuurwetten

In de achttiende eeuw is alles op te lossen met het..

Hoe noemen we de gedachte waarbij men ervan uitgaat dat alles op te lossen in het met verstand

1. Reformatie
2. Humanisme
3. Rationalisme
4. Hedonisme

Op politiek gebied beschreef Montesqieu de Trias politica. Wat bedoelde hij precies?

Wat houdt volkssoevereiniteit in?

1. De regels van de overheid zijn in het belang van het volk
2. De regels van de overheid stellen alle lagen in de samenleving gelijk
3. De regels van de overheid zijn een afspiegeling van de bijbel
4. De regels van de overheid dienen de machthebbers

Op gebied van de economie is vrijheid van economisch handelen belangrijk. Welke term hoort daarbij?

1. Kapitalisme
2. Liberalisme
3. Communisme
4. Rationalisme

Optimisme

Idee van de Verlichting: de mens is in wezen goed en verkeerd gedrag komt voort uit gebrek aan kennis van het goede.

Maakbare samenleving

--> Groot belang: onderwijs en opvoeding

--> Gevolg: moralistische en didactische geschriften

5

Invloed op het nu

--> Is groot!

scheiding van kerk en staat / inperking van macht van de vorst d.m.v. wetten / afschaffing van slavernij en lijfstraffen, scheiding van de drie machten, Amerikaanse en Franse revolutie / etc.

6

Exit ticket:
Benoem 3 dingen die je vandaag hebt geleerd.

Exit ticket:
Benoem 3 dingen die je vandaag hebt geleerd.

Maken: vragen verlichting

'historische achtergrond' en 'de verlichting'