paragraaf 5.3 een gouden leven

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

5.3 Een gouden leven

schooltv.nl

Herhalen

Bekijk hiernaast een kaart van Europa (1635) uit het boek de Atlas Mayor, gemaakt door de wereldberoemde Nederlandse kaartenmaker Joan Blaeu.

In de dia hiervoor werd genoemd dat de Republiek (Nederland) in de 17e eeuw vooral rijk is geworden door de Oostzeehandel.

Maar waar ligt de Oostzee? Sleep de punaise naar de juiste plek:

Punaise

Klik op de hotspots en sleep de gebeurtenissen naar de juiste plek in de tijdlijn.

^1641-1650

^1661-1670

^1671-1680

^1681-1690

^1691-1700

^1701-1710

^15.000.000

^10.000.000

^5.000.000

¹

^-15.000.000

^-10.000.000

^-5.000.000

Winst en verlies van de VOC

^1651-1660

Oorlog in Azië, oorlog met Engeland.

Winst van de VOC zakt naar een dieptepunt.

1

Oorlog met Engeland en Frankrijk

Door de hoge specerijenprijs stijgt de winst een beetje.

2

De kosten van de VOC nemen enorm toe door het grote aantal soldaten en ambtenaren in Azië

3

De kosten blijven toenemen voor de VOC. De Gouden Eeuw is definitief voorbij.

4

Korte opbloei van de handel door vrede in Europa

5

In Engeland mag alleen handel worden gedreven door Engelsen. Oorlog met Engeland. Grote winstdaling voor de VOC.

6

Hoogtijdagen van de VOC. Grote winsten door de handel in specerijen en de hoge prijzen hiervan in Europa.

7

De WIC- schepen varen in een driehoek. 

Bekijk eerst de 3 pijlen. Wat is er op het WIC- schip te vinden? 

Sleep de woorden naar het juiste WIC-schip:

goud

wapens

kleding

slaven

koffie

cacaco

tabak

suiker

drank

ivoor

Zet de onderstaande 4 gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde (van vroeger naar later):

1. Piet Hein verovert de Zilvervloot;

2. De moedernegotie (de moeder van alle handel) op de Oostzee gaat van start;

3. De WIC wordt opgericht.

4. De eerst aandelen van de VOC kunnen worden gekocht.

1. 1 --> 4 --> 3 --> 2
2. 3 --> 1 --> 2 --> 4
3. 2 --> 4 --> 3 --> 1
4. 3 --> 4 --> 2 --> 1

Sleep de onderstaande woorden naar de juiste kolom, kies uit:

- VOC, of

- WIC, of

- VOC en WIC

VOC:

WIC:

VOC en WIC:

slavenhandel

monopolie

specerijen

aandelen

J.P. Coen

multinational

Spaanse schepen kapen

Fort Elmina

Batavia

driehoeks- handel

Piet Hein

kolonialisme

Amsterdam Centrum van Handel

De stapelmarkt

De wisselbank

De beurs

VOC & WIC

VOC --> monopolie

WIC --> kaapvaart & Slavenhandel

5.3 Een gouden leven

Vandaag

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Na de uitleg gaan we met deze leerdoelen aan de slag in de vorm van een opdracht.

Kun jij Rembrandt vinden?

Een 'gouden' leven

                                                            Wat zien jullie op het plaatje?                                                                                                                                                                                                              Was het voor iedereen een 'gouden' leven?

Welvaart

Veel mensen worden rijk in de gouden eeuw.

- kooplieden

-regenten = stadsbestuurders

Geven voor zichzelf of de stad veel geld uit

Wie het breed heeft laat het breed hangen

Rijk...

• Regenten (rijke bestuurders), kooplieden en handelaren

• Woonden in grote grachtenpanden ('De Gouden Bocht') in Amsterdam of in grote buitenhuizen (aan de Vecht)

De bloei van de schilderkunst

regenten hadden veel geld en gaven dit vaak uit aan schilderijen

Armenzorg

• Ongeveer 15% van de Amsterdamse bevolking leefde van de armenzorg

• Armenzorg, via: kerk, gilde, de stad en soms rijken

• Rasphuis: soort gevangenis waarin je tucht (=discipline en gehoorzaamheid) werd bijgebracht, door hard te werken

Schilders in andere landen

schilders in andere landen schilderden over:

- Bijbelse voorstellingen

-portretten van koningen

Schilders in de Republiek konden andere onderwerpen schilderen

Schilders in de republiek

                                                                                     Zeegezicht:                  Willem van de Velde de Jonge

                                              

Het Kanonschot (rond 1680)

Schilders in de republiek

stillevens:

Karel Slabbaert

Stilleven met roemer en rookgerei (1641)

Schilders in de republiek

landschappen:

Rembrandt van Rijn

Landschap met stenen brug (circa 1638)

Schilders in de republiek

scènes uit het dagelijks leven:

Jan Steen

Het vrolijke huisgezin (1668)

een huishouden van Jan Steen

Tolerantie in republiek

Republiek was niet alleen een welvarend land, maar ook een tolerant land.

Je kon in de republiek denken, zeggen en schrijven wat je wilde, zolang het maar niet staatsgevaarlijk was.

Vooral de godsdienstvrijheid was in deze tijd uniek in Europa

                                    een tolerant klimaat

               een tolerant klimaat

                            wetenschappelijk revolutie

Maar wel echt 'tolerant'?

Meeste inwoners waren calvinistisch

katholicisme niet vervolgd maar wel gedoogd:

•  niet openbaar godsdienst uitoefenen
• geen functies bij overheid
• mochten niet trouwen met calvinisten

Grachten- pand in gebruik als schuilkerk

Frankrijk

ongeveer 400km verderop was het minder tolerant

Lodewijk XIV zegt het Edict van Nantes op 

(getekende vrede tussen katholieken en protestanten)

Duizenden hugenoten (Franse protestanten) vluchtten massaal naar de republiek.

Spinoza

ook uit Spanje en Portugal vluchtten mensen naar republiek --> ook de vader van Baruch Spinoza.

wetenschappen en denker over de rol van godsdienst en god in de wereld. 

Verboden boeken

• Zijn boeken werden alleen in de republiek gepubliceerd

                                                           

• In de rest van Europa waren zijn boeken nog 200 jaar          verboden.                                         

grote denkers uit de republiek

Hugo de Groot: Internationaal recht

Christiaan Huygens:

Slingeruurwerk

Antoni van Leeuwenhoek:

Microscoop

Al deze doorbraken samen vormden het begin van de wetenschappelijke revolutie

'gouden' eeuw

Niet iedereen had een 'gouden' leven.

...en arm

• Mensen konden in problemen komen. Bijvoorbeeld: Stijging van broodprijzen

• 2/3 Amsterdam geen vast werk en/of inkomen

• Oosten/Noorden van NL  vooral 'kleine' boeren. 

Armen

'woonden':

• buiten de stadsmuren                         

                               

• Een armen- of aalmoezeniershuis   
• tuchthuis (voor mensen die kleine vergrijpen hadden begaan --> werden daar aan het werk gezet)

Armenzorg was geen recht dus je mocht hopen op een aalmoes.

Welke sociale laag zou je bij dit schilderij plaatsen?

Huiswerk volgende keer

opdrachten paragraaf 5.3 1 t/m 13A

Zometeen: Aant. 5.3 pt2.