Module 1 - Jagers en boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Module 1, De tijd van jagers en boeren

Bronnen

Les 1

Pre-historie

Historie

Uitvinding van het schrift

De eerste mensen 

De eerste mens 

De verspreiding van de mens

Het leven van jagers-verzamelaars

Les 2

Zwervend bestaan

• De eerste mensen leefden als nomaden
• Ze hadden weinig bezit - alles moest mee
• Middelen van bestaan waren jagen, vissen en verzamelen.
• Daarom noemen we deze mensen jagers-verzamelaars

Hoe leefden jagers-verzamelaars?

• Jagers-verzamelaars leefden in kleine groepen van 25-40 mensen
• Nauwelijks sociale verschillen: iedereen is gelijk
• Leefden met de natuur en de seizoenen
• Grafgiften: voorwerpen die met de doden werden begraven
• Geloof in natuurgodsdiensten: natuur heeft speciale krachten

Trijntje - overleed rond 5500 v. Chr.

Trijntje is begraven met een hond

De eerste boeren in Nederland

Les 3

Ontstaan landbouw

• 10.000 v Chr - huidige Midden-Oosten
• Het klimaat veranderde, waardoor er voldoende voedsel was
• Mensen gingen op een vaste plek wonen = eerste dorpen
• 5000 v. Chr -  landbouw bereikt West-Europa

Nederland

- Nederland bestond grotendeels uit moerasgebied

- Mensen leefden in kleine dorpen

- Middelen van bestaan:

Visserij en beetje akkerbouw aan de kusten

Akkerbouw en veeteelt in binnenland

- Nog geen gebruik van schrift 

Ontstaan van huizen 

en dorpen

Voedsel

- Een goede oogst was heel belangrijk

- Natuurgoden hadden invloed op de oogst

- Offeren om goden gunstig te stemmen

- Werd het meisje van Yde geofferd?

Gevolgen

• Mensen die op een vaste plek wonen, hebben meer spullen
• Grotere groepen => dorpen
• Meer sociale verschillen
• Wetten en regels nodig

Rijk en arm

Les 4

Sociale verschillen

• Wonen op een vaste plek => grotere groepen
• Sommige boeren kregen meer bezit en meer kennis dan anderen
• Verschillen tussen arm en rijk => Sociale verschillen

Wat was de oorzaak dat mensen op vaste plekken gingen wonen?

Noem twee gevolgen van het feit dat mensen op een vaste plek gingen wonen?

Hoe noemen we verschillen tussen arm en rijk?

Grafgiften

- Rijke boeren => grotere huizen, mooiere kleding, kostbare sieraden en voorwerpen (zoals hiernaast van brons en  barnsteen)

- Dit weten we door grafgiften

- Meer macht en aanzien => hoge sociale status

Hoe weten we dat er verschillen tussen arm en rijk ontstonden?

1. Omdat mensen dat opgeschreven hebben
2. Omdat mensen dat steeds doorverteld hebben
3. Omdat archeologen grafgiften gevonden hebben
4. Omdat we daar afbeeldingen van hebben

Rijk

Arm

Beiden

Bron: Graf van een man gevonden in Bulgarije, gedateerd 4600-4200 v. Chr

Had de man die in het graf op de vorige dia ligt veel aanzien denk je? Geef aan op de schaal van 1 tot 100.

0100

Wat betekent het begrip "sociale status"?

Uitvinding van de landbouw

College 1

Landbouwsamenleving

- 10.000 v. Chr - uitvinding landbouw

in de Vruchtbare Halve Maan

- Rivieren zorgden voor vruchtbare grond => veel voedsel => vaste woonplaats 

=> ontdekking dat uit zaadjes nieuwe plantjes groeien => akkerbouw

=> domesticeren van wilde  dieren => veeteelt

Landbouwrevolutie

- Verspreiding over heel Europa duurde duizenden jaren.

- De gevolgen van de uitvinding en verspreiding van de landbouw waren enorm. 

- Dus daarom noemen we het toch een revolutie. 

Ontstaan van de eerste steden

College 2

Eerste steden

3300 v. Chr - ontstaan van de eerste steden op meerdere plekken op de wereld:  

- Mesopotamië (Midden-Oosten) - Ur, Uruk, Babylon

- Egypte - Memphis, Thebe

- Palestina - Jericho, Jeruzalem

- Indus-vallei (Pakistan/India)

- Gele Rivier (China)

- Inca en Maya (Midden/Zuid-Amerika)

Irrigatielandbouw

- In Egypte ontstond irrigatielandbouw = een systeem van kanaaltjes waarmee gewassen water krijgen

Specialisatie

Irrigatielandbouw was groot succes => voedseloverschotten

Niet iedereen hoefde boer te zijn => ontstaan van ambachten:

- spinnen/weven van stoffen

- maken van gereedschap (ploegen, messen)

Mensen die producten maken => ambachtslieden

Verruilen van deze producten => handel

Reconstructie van een stad in Mesopotamië

Op plekken waar ambachtslieden en handelaars samen kwamen ontstonden de eerste steden

Bestuur

- Steden hadden regels nodig => bestuur

- Regels vastleggen, bijhouden van belasting en handel (administratie) => ontstaan schrift

- Ambtenaren hielpen het bestuur met opschrijven van regels en administratie

- Landbouwstedelijke samenleving

De farao was de leider van Egypte

Egyptenaren bouwden piramides als graftempels