Middelnederlandse literatuur V4

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De raef ende vos

Op een boem sat tere stont

Een roec ende hadde in sinen mont
Een case. Dit sach Reinaert
Ende sprac aldus ten roeke waert:
‘Dine vederen sijn soe scone!
Du mochts boven allen voglen crone
Draghen, hadstu claren sanc.’
‘Bi Gode ja ic!’ seidi, ‘goddanc.’
Doen toendi aldaer sijn luut.
Hi gapede ende die case viel uut.
Den case greep die vos Reinaert
Ende liep te sinen hole waert.

Dus sijnre vele te scherne ghedreven
Bi prise die si hem horen gheven.

De raaf en de vos

In een boom zat op zekere dag
een raaf en die had in zijn snavel
een stuk kaas. Dit zag Reinaert de vos
en die zei tot de raaf:
‘Wat heb jij een prachtige veren!
Je zou de kroon spannen boven alle andere
vogels, als je ook zo mooi kon zingen.’
‘Bij God, dat kan ik!’ zei de raaf, ‘goddank.’
En toen liet hij zijn stem horen.
Hij opende zijn snavel en de kaas viel eruit.
Vos Reinaert greep de kaas
en liep ermee naar zijn hol.

Zo is al menigeen voor de gek gehouden

door lof die hem werd toegezwaaid.

https://vogala.org/tekst/esopet-de-vos-en-de-raaf

Middeleeuwse literatuur

S5 - vervolg

De middeleeuwen (vervolg)

• Hebban Olla Vogola 
• Hoofsheid en het hofleven
• Hofleven in de middeleeuwse literatuur
• Kiezen uit twee verhalen

Bekijk het volgende filmpje over Hebban Olla Vogala

- Opdracht van de vorige keer: is het satire of niet?

-

- Overzicht middeleeuwen

- Spot en satire in de middeleeuwen

Hebban olla vogala nestas is de...

1. eerste Oudnederlandse zin die opgeschreven is
2. eerste Latijnse zin die opgeschreven is

Hebban olla vogala nestas...

1. is Latijn voor een liefdesliedje
2. was rond 1100 v. Chr. een liefdesliedje

Waar komt de zin Hebban Olla Vogola oorspronkelijk vandaan (herkomst)?

1. Oxfort
2. Kent
3. Amsterdam
4. Vlaanderen

Middeleeuwen: de taal

• West-Germaanse taalfamilie 
• Nederlands - Duits
• Diets = volkstaal 

Een informatieplaat

Bekijk de volgende informatieplaat goed. 

Een liefdesliedje

Gerulf is juist op weg naar zijn schrijftafel als hij door het kloosterraam een jonkvrouw langs ziet rijden. Even kijkt ze hem recht in de ogen. Meteen schieten Gerulf de woorden van een liefdesliedje te binnen. Het liedje dat zijn meisje ooit voor hem zong, thuis in het verre Vlaanderen: Hebban olla vogala…

Zelf inkt en verf maken

Monniken maakten hun eigen inkt en verf om mooie boeken te kunnen maken. Inkt werd gemaakt door dingen uit de natuur fijn te stampen in een vijzel en daarna met een dunne kleefstof te mengen. Van walnoten maakte je bruine, van roet zwarte en van schildluizen rode inkt.

Schrijven met een ganzenveer

Je schreef met een ganzenveer en een potje inkt. Als de veerpunt bot was, sneed je een nieuw puntje. Daarna eerst op een kladje even proberen of hij weer goed schrijft. Wat schrijf je dan? Het eerste dat je te binnen schiet; een liefdesliedje dat net in je hoofd zit bijvoorbeeld.

Perkament

Tegenwoordig schrijven we meestal op papier. Maar middeleeuwse boeken zijn bijna allemaal op perkament geschreven. Perkament is speciaal bewerkte dierenhuid van een kalf, geit of schaap. Voor een dik boek als de bijbel had je wel 150 schapenvellen nodig. Perkament was dan ook heel duur.

Monnikenwerk

Tegenwoordig worden boeken gedrukt. Van elk boek bestaan dus honderden of duizenden exemplaren die er allemaal precies hetzelfde uitzien.

Voor 1450 bestond de boekdrukkunst nog niet. Boeken werden stuk voor stuk met de hand overgeschreven. Wat een monnikenwerk!

Prachtige versieringen

Middeleeuwse boeken werden, nadat de zwarte letters netjes overgeschreven waren, vaak prachtig versierd. De hoofdstuktitels werden in rode letters toegevoegd. En de eerste hoofdletter van een hoofdstuk werd vaak heel groot en mooi getekend. En ook werden er in de kantlijn allerlei grappige tekeningen gemaakt.

Zo duur als een huis

Handgeschreven boeken waren heel kostbaar. Dat kwam vooral omdat het perkament en de kleurstoffen zo duur waren. Een mooi versierde bijbel was rond 1270 bijvoorbeeld net zoveel waard als een groot stenen huis.

Wat was de taal van de middeleeuwse teksten?

1. Diets
2. Nederlands
3. Engels
4. Latijn

Het overschrijven van boeken was echt monnikenwerk.
Waarom?

1. Monniken hadden toch niks beters te doen.
2. Het was heel precies werk en nam veel tijd in beslag.

Waarom waren er weinig middeleeuwse teksten?

1. Alles werd met de hand geschreven
2. Teksten werden verbrand
3. Burgerij kon nog niet schrijven
4. Latijn was de hoofdtaal

Beatrijs speelt zich niet af aan het hof. Toch kunnen we haar en het verhaal als 'hoofs' beschouwen. Waarom is dat zo?

Het échte hofleven in de middeleeuwse literatuur

Van den Vos Reynaerde

• Dierenepos
• Tweede helft 13e eeuw
  

• Willem, die Madocke maecte
• Origineel: Le roman de Renart
• Dieren worden als mens voorgesteld (antropomorf)
  
• Franse "groupil" vervangen door "renard" (= vos)

Fabel

• Dieren met menselijke eigenschappen (= antropomorfisme).
• Bevat een moraal (= wijze les).
• Esopet (auteur onbekend).
• Jean de la Fontaine (moderner).
• Fabeltjeskrant (tv-serie).
  
• Donald Duck (strip). 

Dierenepiek

• Van den Vos Reynaerde.
• Satire op de ridderroman en de middeleeuwse samenleving.

Wat kies jij? Karel ende Elegast of Van den vos Reynaerde?

Karel ende Elegast

Van den vos Reynaerde

1000-1200

1250-1350

1250-1300

Beatrijs

Ridderromans

Van den vos Reynaerde

Test middeleeuwen

Zie Teams voor de leerstof.