Startles poëzie in mavo 4

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

4 mavo     POËZIE

Poëzie

Kenmerken poëzie

regels zijn kort, veel wit

opbouw in stukjes tekst die bij elkaar horen (strofe)

woorden en zinnen zijn vaak bijzonder:

- woorden rijmen soms

- woorden en zinnen kunnen meer dan 1 betekenis hebben

- woorden en zinnen worden soms herhaald

- er wordt gebruik gemaakt van beelden

Vaak weining tijd nodig om een gedicht te lezen, maar veel tijd nodig om het te begrijpen.

Leerdoelen

• Je kunt je mening geven over een gedicht
• Je kunt uitleggen wat eindrijm is en herkennen in een gedicht 
  
• Je kent de verschillende rijmschema’s en herkennen in een gedicht
  
• Je kunt uitleggen wat beginrijm / alliteratie is en herkennen in een gedicht
• Je kunt uitleggen wat klinkerrijm / assonantie is en herkennen in een gedicht
• Je kunt uitleggen wat enjambement is en herkennen in een gedicht

Mening over een gedicht

Je geeft je mening met behulp van beoordelingswoorden. 

Je kunt je mening geven over de inhoud en de vorm van het gedicht (begrippen).

Je mening onderbouw je natuurlijk met argumenten en voorbeelden. 

Eindrijm

Woorden aan het einde van de regel hebben dezelfde klank.

Kijk maar naar het gedicht hiernaast:

Rijmschema

Van het eindrijm kun je een rijmschema maken. 

• Je geeft elke rijmklank een nieuwe letter. De klank in de eerste regel a, de volgende klank b, etc.

A.

Sint liep te denken

Wat moest hij jou schenken

Een boek of een bon

Of een flesje lotion?

B.

Sint liep te denken,

Een boek of een bon

Of een flesje lotion,

Wat moest hij jou schenken?

C.

Sint liep te denken

Een boek of een bon

Wat moest hij jou schenken

Een flesje lotion?

gepaard rijm

omarmend rijm

gekruist rijm

abab

aabb

abba

Beginrijm / Alliteratie

Voorbeeld: "De kat krabt de krullen van de trap".
In die zin beginnen veel woorden met de 'k'
Bij alliteratie gaat het om overeenkomst in klank van medeklinkers aan het begin van woorden.

Assonantie

Enkele woorden die bij elkaar in de buurt staan, hebben dezelfde klank, maar niet dezelfde eindletter(s).

Klinkerrijm / assonantie

• Het gaat hierbij om de uitspraak, en niet om de spelling
• Zo is er bijvoorbeeld ook assonantie bij 'een groot cadeau'

Alliteratie / Assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc.
Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Liesje leerde lotje lopen langs de lange lindenlaan

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De man uit Waddinxveen,
woont zijn hele leven al alleen.

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De muis gaat naar huis.

1. alliteratie
2. assonantie
3. Eindrijm
4. beginrijm

Enjambement

De dichter bepaalt waar de regel wordt afgebroken. Het einde van de regel valt soms niet samen met een natuurlijke pauze in de zin of met het einde van de zin.

Gevolg: nadruk, verrassing, op het verkeerde been, dubbele betekenis

ik heb nog nooit een boek gelezen

met als hoofdpersoon een dier

Leg uit dat je door het enjambement op

      het verkeerde been wordt gezet.

Leerdoelen

• Je kunt je mening geven over een gedicht
• Je kunt uitleggen wat eindrijm is en herkennen in een gedicht 
  
• Je kent de verschillende rijmschema’s en herkennen in een gedicht
  
• Je kunt uitleggen wat beginrijm / alliteratie is en herkennen in een gedicht
• Je kunt uitleggen wat klinkerrijm / assonantie is en herkennen in een gedicht
• Je kunt uitleggen wat enjambement is en herkennen in een gedicht

Wat wist je al?

Wat heb je geleerd?

Opdracht

Kies één van de gedichten en maak onderstaande opdrachten:

- Uit hoeveel strofes bestaat het gedicht?

- Maak het rijmschema en benoem het.

- Bevat het gedicht alliteratie en/ of assonantie? Geef voorbeelden.

- Bevat het gedicht enjambement? Waar en welk gevolg heeft dit? 

- Geef je mening over het gedicht met behulp van drie beoordelingswoorden.