2.4 t/m 2.6 DNA HAVO 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.4 t/m 2.6

Biologie voor jou, 5e druk

2.4 Genexpressie en celdifferentiatie

Elke cel bevat hetzelfde DNA. Maar welk deel daarvan actief gebruikt wordt, varieert (elk type cel maakt andere eiwitten).

Genregulatie: Het aan of uitzetten van een gen.

Genexpressie: 'het tot uiting komen van een gen'.  Als het gen 'aan' staat, van DNA eerst mRNA maken, en dan vertalen in eiwit.

Zie afb. 22 op blz 76:

Opdracht

Leg aan je buurman/buurvrouw uit hoe genregulatie voor lactase bij E. coli werkt, aan de hand van afbeelding 22 uit het boek. Maak gebruik van alle termen die er genoemd worden in de afbeelding. De ander beoordeelt jouw uitleg en vraagt door.

Celdifferentiatiedoor

genregulatie

Een bepaalde cel kan een bepaald eiwit maken, maar doet dat niet de hele tijd door. Waarom is dat?

2.5 Mutaties

Mutatie = toevallige en blijvende verandering in (de nucleotidevolgorde van) van het DNA of RNA van een cel.

Puntmutatie: verandering in één nucleotidepaar.

Nog een vorm van mutatie

Genoommutatie: mutatie waarbij het aantal chromosomen in een cel is veranderd.

Fout tijdens de meiose. Zie jij in welke fase van de meiose het misgaat? (afbeelding 33 van je boek).

Oorzaken van mutaties

'Mutagene invloeden'

- Kortgolvige straling: radioactiviteit, röntgenstraling, UV-straling

- Chemische stoffen: stoffen in sigarettenrook, asbest, etc.

- Virussen

Reparatie is mogelijk

Vaker wél dan níet gerepareerd.

Effect van mutaties

Vooral als de mutatie in een geslachtscel heeft plaatsgevonden, of in een bevruchte eicel of 'vroeg embryo', kan het grote effecten hebben. Waarom?

De omgeving bepaalt of de mutatie voordelig is, nadelig, of dat het niets uitmaakt.

Kanker

Ontstaat door aantal mutaties.

Surpressorgen remt celdeling. Bij mutatie in dat gen kan rem op celdeling verdwijnen.

Door mutatie kan proto-oncogen een oncogen worden: er kan een tumor ontstaan.

Goedaardig / kwaadaardig

Goedaardig: trage groei van tumor, bouw van weefsel waarin tumor ontstaat, wordt niet verstoord, cellen laten niet los. Vaak ingekapseld.

Kwaadaardig: snelle groei van tumor, verstoring weefsel, loslaten van cellen, uitzaaiing (metastase)

Wat kun je doen met DNA?

Bijvoorbeeld: Boeven opsporen

DNA op 'crime-scene' (bloed, sperma, haar van verdachte) vergelijken met DNA-database van bekende criminelen.

Genetische modificatie

Recombinant-DNA techniek