5V §3.2 Welvaart en demografie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

3.2 Welvaart en demografie

Hoe bereken je bevolkingsgroei op mondiale schaal?

• En op nationale schaal? (bijv NL?)

Bevolkingsgroei

Natuurlijk: geboorte - sterfte

Sociaal: immigratie - emigratie

Site

klik hier

Kijkvragen 'Beleidsbaby's'

• Wat is het probleem van een geboortecijfer lager dan 2,1?
  
• Wat zijn redenen voor overheden om de bevolking aan te sporen meer kinderen te krijgen?
  
• Welke fasen van het demografisch transitiemodel worden in het filmpje samengenomen?
• In welke regio van de wereld worden de meeste kinderen geboren?
  

01:16

Kijkvraag

'magische grens van 2,1'

Wat is het probleem van een geboortecijfer lager dan 2,1?

02:57

Kijkvraag

Wat zijn redenen voor overheden om de bevolking aan te sporen meer kinderen te krijgen?

05:11

Kijkvraag

Welke fasen van het demografisch transitiemodel worden in het filmpje samengenomen?

Kijkvraag

In welke regio van de wereld worden de meeste kinderen geboren?

Vruchtbaarheidscijfer

vruchtbaarheidscijfer

• gemiddelde aantal geboren kinderen per vrouw tijdens haar vruchtbaarheidsperiode. 
• Ook vaak gebruikt. Voordeel t.o.v. geboortecijfer?
• Vergrijzende bevolking - weinig vrouwen in vruchtbare leeftijd. Dus laag geboortecijfer. 
• Soms vruchtbaarheidcijfer wel nog normaal, niet extreem laag. Laag is beneden vervangingsgraad.

Het geboorte- en sterftecijfer sterk worden beïnvloedt door het welvaartsniveau van een land. Een stijgende welvaart leidt tot een dalend sterfte- en geboortecijfer. 

Het Demografische Transitiemodel

In de eerste fase van het demografische transitiemodel zijn zowel het geboorte- als het sterftecijfer erg hoog. Dit is het geval bij veel landen tijdens de middeleeuwen. Tegenwoordig kunnen we alleen nog de alleramste landen en indianenstammen die nauwelijks contact hebben met andere volken plaatsen in de eerste fase van het model.

De omvang van de totale bevolking is redelijk klein.

1

In de 2e fase van het model maakt het land de eerste economische groei door. Door deze economische groei is er meer geld beschikbaar voor de gezondheidszorg en scholing. Zo is er meer kennis over hygiëne en zijn er meer ziekenhuizen en artsen beschikbaar. Hierdoor daalt het sterftecijfer. Let op: Het geboortecijfer blijft nog wel hoog! Omdat er een (groot) verschil ontstaat tussen het sterfte- en geboortecijfer groeit de bevolkingsomvang. Er komen namelijk veel mensen bij (hoog geboortecijfer), maar er overlijden weinig mensen (dalend sterftecijfer). Veel landen in de Periferie kunnen worden geplaatst in deze fase.

2

In de 3e fase van het model neemt de welvaart verder toe. Onder andere omdat het scholingsniveau hoger wordt, anticonceptie makkelijker beschikbaar wordt en steeds meer vrouwen werken daalt het geboortecijfer. Mensen krijgen vaak later (en dus minder) kinderen. De totale bevolkingsomvang neemt wel toe, maar als het geboortecijfer (ongeveer) gelijk wordt aan het sterftecijfer stopt de groei van de bevolking. Vooral landen in de Semi-Periferie bevinden zich in deze fase.

3

In de 4e fase kunnen vooral de rijke landen uit het centrum geplaatst worden. Er is veel medische kennis en mensen kiezen er voor om weinig (gemiddeld 2 a 3) kinderen te krijgen. Deze landen hebben een laag (rond de 10) sterfte- en geboortecijfer. De bevolking neemt dan ook nauwelijks toe. 

4

In de 5e en laatste fase van het model neemt de totale bevolkingsomvang af. Er zijn nog maar weinig landen die zich in deze fase van het model bevinden. Waarschijnlijk is Duitsland een van de weinige landen die zich in deze fase bevindt. Na de Tweede Wereldoorlog was er sprake van een Baby-Boom (er werden veel baby's geboren). Deze groep mensen wordt oud en begint te overlijden. Omdat deze groep zo groot is stijgt het sterftecijfer en het is mogelijk dat het sterftecijfer hoger ligt dan het geboortecijfer. Met andere woorden: Er vallen meer mensen af dan dat er bij komen. Hierdoor daalt de totale bevolkingsomvang. 

5

In de grafiek worden 5 fases onderscheiden, elk met zijn eigen kenmerken. Op de X-as (horizontale lijn) wordt de tijd weergegeven: hoe meer naar rechts, hoe verder in de tijd. Op de Y-as (verticale lijn) staat de waarde van het geboorte- & sterftecijfer weergegeven. De gele lijn laat het geboortecijfer zien en de zwarte lijn het sterftecijfer. De bruine lijn laat de totale bevolkingsomvang zien. Er is geen waarde gekoppeld aan de bruine lijn, omdat die per land natuurlijk verschilt. Het is vooral belangrijk om in de gaten te krijgen wanneer de bevolking sterk groeit. 

waarom diagrammen vaak zo in 3en gedeeld?

leeftijdscategorie 

actieven/productieven vs niet-actieven/inproductieven

demografische druk 

groen druk grijze druk

Demografische druk

Demografische druk

Het aantal  mensen van de niet-actieve bevolking (0 tot 20 jaar en 65 jaar en ouder) uitgedrukt als percentage van de productieve bevolking (paragraaf 1.2)

In deze diagram is er
sprake van een

1. hoge demografische druk
2. lage demografische druk
3. een gemiddelde demografische druk

In deze diagram is er
sprake van een...?

1. hoge demografische druk
2. lage demografische druk
3. een gemiddelde demografische druk

Wat geeft deze figuur weer?

1. demografische overgangsmodel
2. Toenemende grijze druk
3. Toenemende groene druk
4. Afname productieven

Demografische druk weergegeven in een grafiek

Demografische druk uitgebeeld in een cartoon

Regionale verschillen

Egypte	Tsjechië	Duitsland
verschillen tussen stad en platteland	betrekkelijk gelijkmatig verdeeld	migratie van oost naar west
verschillen tussen noord en zuid	3/4 in stedelijk gebied	backwasheffect: braindrain

Spread

Regionale verschillen

Egypte	Tsjechië	Duitsland
verschillen tussen stad en platteland	betrekkelijk gelijkmatig verdeeld	migratie van oost naar west
verschillen tussen noord en zuid	3/4 in stedelijk gebied	backwasheffect: braindrain

Deelvraag 4:
Hoe ontwikkelde de natuurlijke bevolkingsgroei in de drie voorbeeldlanden?

Deelvraag 5:
Wat is de relatie tussen het sociaaleconomische ontwikkelingspeil en de bevolkingsgroei in de drie voorbeeldlanden?

Deelvraag 6:
Welke regionale overeenkomsten en verschillen zijn er op demografisch gebied in de drie landen?