4H 3.3 Monohybride kruisingen deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Startopdracht 

Dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, fenotype, genotype... Weet jij het allemaal nog? 

Pak je chromebook, je krijgt zo een aantal vragen hierover. 

1. Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes
2. Ga zitten op je stoel
3. Je jas hang je over je stoel
4. Pak je boek, schrift + pen

Daarna nakijken klassikaal

Hoeveel chromosomen heeft een menselijke cel?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 48

Hoeveel chromosomenparen heeft een menselijke cel?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 48

Hoeveel paar homologe chromosomen hebben mannen?

1. 22
2. 23
3. 44
4. 46

Wat wordt bedoeld met het genotype?

1. De erfelijke informatie op je chromosomen
2. Hoe je eruit ziet

Kan het genotype tijdens je leven veranderen?

1. Ja
2. Nee
3. Nee, alleen bij een mutatie
4. Ja en tijdens mutaties

Wanneer wordt je genotype bepaald?

1. Bij de bevruchting
2. Tijdens de ontwikkeling van embryo
3. Bij de geboorte

Wat is wel onderdeel van het fenotype, maar niet van het genotype?

1. De schaafwond op je been
2. De kleur van je ogen
3. De vleugels van een vlieg die vast zitten aan zijn rug
4. De grote hoeveelheid reukzintuigcellen in de neus van een hond

Het genotype aa is...

1. Homozygoot dominant
2. Heterozygoot
3. Homozygoot recessief

Welk genotype is homozygoot dominant?

1. aa
2. Aa
3. arAr
4. AA

Welk genotype is intermediar?

1. aa
2. Aa
3. aA
4. AwAw

Waardoor wordt het fenotype bepaalt?

1. Door het genotype
2. Door het genotype en de omgeving
3. Door de omgeving
4. door de omgeving en de opvoeding

Verandert je genotype als je ouder wordt? En je fenotype?

1. Genotype wel / fenotype wel
2. Genotype wel / fenotype niet
3. Genotype niet / fenotype wel
4. Genotype niet / fenotype niet

Programma

• Leerdoelen
  
• Uitleg basisstof 3 --> Monohybride kruisingen
• Klassikaal oefenen met kruisingen
• Opdrachten maken
• Afsluiting --> terugblik

Thema 3 Genetica

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genenparen

3.3 Monohybride kruisingen 1

3.4 Geslachtschromosomen

3.5 Speciale manieren van overerven

3.6 Opvoeding of aanleg

PO Epigenetica (Artikel presentatie)

Leerdoelen 3.3

• Je kunt een kruisingsschema opstellen van een monohybride kruising
• Je kunt de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema of stamboom van een monohybride kruising. 

 Kruisingen

Door het maken van een kruisingsschema kan je het het genotype en fenotype van de nakomelingen voorspellen

Kruisingen

Bij een kruising gaan we altijd uit van een aantal stappen. 

Schrijf altijd eerst op wat je weet uit de tekst!

• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?
• Stap 2 (geslachtscellen): Welke genen/allelen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?
• Stap 3 (F₁): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen?
• Stap 4 (F₂): Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

Voorbeeld

 Schrijf altijd eerst op wat je weet uit de tekst!

• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?

Genotype --> beide Aa (heterozygoot). Fenotype --> beide donker haar

• Stap 2 Welke genen/allelen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders? Beide A en a
• Stap 3 (F₁): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen? --> maak een kruisingsschema 
• Stap 4 (F₂): Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂? --> kruisingsschema maken
  

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1* generatie is.

P-generatie = ouders

Fenotype = donker haar

Genotype =  Aa (heterozygoot)

Vader zaadcel = A of a

Moeder eicel   = A of a

*F (Filius), letterlijk: zoon. De F1 is de eerste generatie nakomelingen

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans is op een bepaald fenotype bij de F1 generatie

Fenotype --> 3 x 25% = 75% donker

Genotype --> 2 x 25% = 50% op Aa

                --> 1 x 25% op AA

                --> 1 x 25% op aa

Er zijn altijd 4 opties: 

Genotype

A en A = AA

a bij A = Aa

A bij a = Aa

a bij a = aa

Fenotype

- donker

- donker

- donker

- rood

Kansen en verhoudingen noteren

Kansen

Genotype = 50% Aa / 25% AA / 25% aa

Fenotypen = 75% donker, 25% rood

Verhouding

Aa, AA en aa in verhouding 2:1:1 

Donker en rood in verhouding 3:1

Uitspreken als: "2 staat tot 1 staat tot 1"

Uitspreken als: "3 staat tot 1"

Elk hokje nakomeling is 25%

Ander voorbeeld - Verhoudingen 

                          

P: Aa x aa                              Genotypen verhouding:  .... : ...

                                               Fenotypen verhouding:  .... : ... 

    

P: Aa x Aa                             Genotypen verhouding: .. : .. : ..                                                                      

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Fenotype verhouding:   .. : ..

P genotypen 2 : 2 --> 1  : 1

P fenotypen idem

F1 genotypen 1 : 2 : 1

F1 fenotypen 3 : 1

Verhoudingen antwoorden

                          

P: Aa x aa                              Genotypen verhouding:  1 : 1                                                    (2:2 kan je kleiner maken)

                                               Fenotypen verhouding:  1 : 1 

    

P: Aa x Aa                             Genotypen verhouding: 1 : 2 : 1                                                                      

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Fenotype verhouding:   3 : 1

P genotypen 2 : 2 --> 1  : 1

P fenotypen idem

F1 genotypen 1 : 2 : 1

F1 fenotypen 3 : 1

Oefenen: Kruisingsschema 

Het gen voor de paarse bloemen is dominant over het gen voor witte bloemen. Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders (P)?

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1?

d. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

Schrijf eerst op wat je weer uit de tekst --> 

paars (dominant) = R enz. 

Antwoorden Kruisingsschema 

Het gen voor de paarse bloemen is dominant over het gen voor witte bloemen. Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders (P)? RR en rr

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1? Rr

d. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

    Alle nakomelingen zijn paars.

F2

Stel de nakomeling (F1) van de ouders (P) krijgen nakomelingen (F2). Hoe ziet het schema er dan uit? 

1. Maak een kruisingsschema van de F2
2. Bepaal het genotype en het fenotype van

     de F2 in percentage en verhouding. 

F2 antwoord 

                          

P = RR x rr                              

  

F1 = Rr

                                                

F2                                                 

                                                                         

	R	R
r	Rr	Rr
r	Rr	Rr

	R	r
R	RR	Rr
r	Rr	rr

F2

Genotype verhouding --> 1 : 2 : 1 Fenotype verhouding --> 3 : 1

Fenotype --> 75% paars, 25% wit

Genotype --> 25% homozygoot dominant, 25% homozygoot recessief, 50% heterozygoot

Huiswerk

Lezen: 3.3

Maken opdracht 27 t/m 31

+ begrippenlijst

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's