Thema 6

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 2

Thema 6

Ecologie

Doel

- Je leert hoe organismen en hun omgeving met elkaar te maken hebben. 

Om te kunnen overleven zijn organismen aangepast aan de omgeving waarin ze leven. 

- je leert dat aanpassingen bij dieren en planten belangrijk zijn om te kunnen overleven

6. 1 Wat is ecologie?

De omgeving van een organisme noem je: zijn milieu

Het milieu en de organismen die er 

leven, hebben met elkaar te maken. 

We zeggen dat ze een relatie met 

elkaar hebben.

Biotische en abiotische factoren

Biotische factoren: levende factoren

Abiotische factoren: niet levende factoren

(licht, wind, regen en temperatuur)

De niveaus van de ecologie

6.2 Voedselrelaties

Voedselketen

Is een reeks soorten, waarbij elke soort

het voedsel is van de volgende soort. 

De eerste schakel is altijd een plant!

Voedselweb (1)

In een ecosysteem zijn er altijd meerdere voedselketens. De voedselketens lopen door elkaar heen. Een weergave daarvan noem je een voedselweb. 

Voedselweb (2)

Planten zijn producenten

Elke voedselketen begint met planten. Planten maken namelijk voedsel voor mensen en dieren. 

Planten worden daarom producenten genoemd. 

Dieren zijn consumenten

Dieren eten de stoffen die door planten zijn gemaakt.

Consumeren is een ander woord voor eten en drinken dus daarom worden dieren consumenten genoemd. 

Afvaleters

Dieren en planten kunnen ook gewoon doodgaan. De resten worden dan als voedsel gebruikt door afvaleters.

Afvaleters zijn 

ook consumenten!

Bacteriën en schimmels zijn reducenten

Afvaleters eten niet alle dode resten op. Bacteriën en schimmels breken het afval van organismen af.

Bij het afbreken van dode resten van organismen komen voedingsstoffen voor planten vrij. 

Kringloop van stoffen

In de natuur maken 

alle stoffen een 

kringloop.

6. 3 Populaties

Populatiegrootte

Populatiegrootte is  het aantal individuen waaruit een populatie bestaat.

De grootte hangt af van de levende en niet-levende factoren. 

Veel eten: dieren blijven leven

Heel koud: gaan dieren dood

Gunstige en ongunstige factoren (1)

Gunstige factoren

- als er veel voedsel is voor konijnen en er zijn weinig vijanden, dan kunnen konijnen blijven leven en zich voortplanten

Ongunstige factoren

- Als er weinig voedsel is gaan konijnen dood. Dat kan ook gebeuren als er veel vijanden/ziekteverwekkers zijn

Gunstige en ongunstige factoren (2)

In een bos kunnen het ene jaar wel 150 konijnen zitten en het andere jaar 50. 

De populatiegrootte schommelt rond een gemiddeld aantal. Dat heet het biologisch evenwicht.

6.4 Aanpassingen bij dieren

Aanpassingen bij dieren

Dieren zijn meestal goed aangepast aan hun milieu en hun manier van leven.

Waterdieren (1)

Waterdieren hebben andere aanpassingen dan landdieren. Vissen hebben namelijk kieuwen en vinnen. Met kieuwen haalt de vis zuurstof uit het water.

Om te kunnen wemmen gebruiken ze hun staartvin.

Waterdieren (2)

De huid van een vis is bedekt met schubben en een laagje slijm. 

Ook de lichaamsvorm zorgt ervoor dat vissen gemakkelijk door het water zwemmen. Deze lichaamsvorm noem je gestroomlijnd.

Waterdieren (3)

Landdieren

Landdieren hebben stevige poten en een zwaar skelet. Dit zijn aanpassingen om hun eigen gewicht te kunnen dragen.

6.6 Aanpassingen bij vogels

De poten van vogels (1)

De poten van vogels (2)

Zangvogels: hebben poten om vast te kunnen houden aan takken (merel, spreeuw, mees, vink)

Roofvogels: scherpe klauwen om prooien te kunnen vangen. (buizerd)

Loopvogels: hebben poten waar ze hard mee kunnen lopen (struisvogel)

De poten van vogels (3)

Watervogels: hebben zwemvliezen waarmee ze kunnen zwemmen (eenden)

Steltlopers: hebben lange tenen zodat ze niet wegzakken in de modder (wulp)

De snavels van vogels (1)

De snavels van vogels (2)

Kegelsnavel: hebben een korte snavel waar veel kracht mee gezet kan worden (vink)

Pincetsnavel: hebben een puntige snavel waarmee ze insecten kunnen vangen (boomkruiper)

Haaksnavel: hebben een snavel om hun prooi in stukken te kunnen scheuren (buizerd)

De snavel van vogels (3)

Priemsnavel: hebben een lange snavel waarmee ze in de natte bodem kunnen prikken (wulp)

Zeesnavel: komt voor bij vogels die water afslobberen naar kleine plantjes en diertjes (eend)

6.6 Bodemdiertjes onderzoeken

Strooisel: laag van afgevallen 

takjes en bladeren

Monster: 'een monster nemen' 

betekent dat je een beetje

materiaal in een potje doet om te

onderzoeken

Verrijkingsstof 1: Water in de bodem

Verschillende grondsoorten

Klei: boeren onderhouden hiermee hun akkers. Klei kan water goed vasthouden

De hoeveelheid water in de bodem heeft invloed op de plantengroei

Verrijkingsstof 2: Een voedselweb in een eik

6.7 Niveaus van de ecologie

De niveaus van de ecologie

Ecologen doen onderzoek op niveau van het individu.

Dat betekent dat zij de relaties tussen 1 organisme en zijn omgeving onderzoeken.

6.8 Klimaatverandering

De dampkring is de luchtlaag rondom de aarde. Het is een mengsel van verschillende gassen.

De gassen laten een deel van de zonnestraling door naar de aarde.

Broeikaseffect