Pragmatiek 14dec

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Pragmatiek

Pragmatiek is het gedeelte van taalkunde waarin men de relatie tussen taaluitingen en taalgebruikers bestudeert.

In de betekenis van een uiting (datgene wat iemand zegt) speelt naast zinsbetekenis ook de >intentie (=bedoeling) van de spreker een rol. Deze intentie is wél afhankelijk van de context (=situatie/omgeving,..).

 

Vandaag

Maak je aantekeningen tijdens mijn uitleg. (1)

Bespreek je bepaalde situaties onderling. (1)

Vertel je mij en de klas over jullie bevindingen. (1)

Doe je mee met de quizvragen. (1+2)

Oefen je met de stof door opgaven te maken. (2)

Kies je zelf welke opdrachten je gaat maken. (2)

Maar eerst.............

Bespreek in tweetallen jouw miscommunicaties. Beschrijf deze miscommunicatie? Waardoor ging het eigenlijk mis?

Wat ga je leren?

- Deixis

- Presupposities

- Maximes van Grice & het cooperatieprincipe

- Conversationele implicatuur & impliciete taaldaden

Lesdoelen:

Je kunt bovenstaande begrippen herkennen en je weet wat ze betekenen. Deze begrippen kan je einde les ook toepassen!

Wat zijn hier de deiktische woorden?

Wat zijn de deiktische woorden? Voorzie de dialoog van een context.

Vooronderstellingen/presupposities

Welke vooronderstellingen maak ik als ik zeg: 'Heb je je via Zermelo al ingeschreven voor het begeleidingsuur?

Werken aan Opdracht 7

Zie de scans in de classroom: opdrachten 1,2, 4 en 5.

Daarna nabespreking klassikaal.

Tweetallen mag, maar hou het volume laag

Lever in via Classroom

Maximes van Grice

De filosoof Paul Grice stelde dat voor communicatie samenwerking nodig is. Hij maakte een lijst van een aantal regels die een rol spelen bij talige communicatie (= communicatie met taal). De basisregel noemde hij het >coöperatieprincipe. Het idee is dat het voor de spreker én de hoorder goed is om samen te werken omdat zij dan een gemeenschappelijk doel kunnen bereiken.

Paul Grice stelde vier conversatiemaximes (= ‘gespreksregels’) voor:

• kwantiteit: zeg niet minder / meer dan de conversatie vereist
  
• kwaliteit: zeg niets waarvan u denkt dat het niet waar is / zeg geen dingen die u niet kunt bewijzen
  
• manier: wees niet onduidelijk / dubbelzinnig; wees kort / ordelijk
  
• relevantie: wees relevant
  

Big bang theory

In het volgende filmpje zie je de 4 maximes voorbijkomen.

Noteer waar en welke regel/ maxime je ziet/hoort. De vraag komt er na! 

Noteer hier wat je hebt opgeschreven toen je naar het fragment keek.

Tussenstand: In hoeverre begrijpen jullie wat er besproken is?

010

Waarom zeggen we niet gewoon wat we bedoelen? Wat denken jullie?

Waarom zeggen we niet gewoon wat we bedoelen?

De eerste reden is het vermijden van gezichtsverlies. 

Stel, een tiener is verliefd op een klasgenote en wil haar mee uitvragen.

Als hij dat op een directe manier doet, wat trouwens nog niet eens zo heel makkelijk is, en ze zegt nee, dan is de kans groot dat de relatie door die afwijzing verstoord raakt.  Beide partijen proberen dat in het algemeen te vermijden. Dit doen we dan juist indirect.

De tweede reden is omdat het efficiënter is. Het is soms makkelijker, korter en simpelweg eenvoudiger om iets indirect te zeggen.

Coöperatie-principe

Mensen hebben het aangeboren vermogen om te begrijpen dat andere mensen net als zij het vermogen hebben om na te denken en te redeneren, en kunnen heel goed uit de context afleiden wat een ander ongeveer denkt.

Voorbeeld

Spreker A: Zou ik wat geld van je kunnen lenen?' 

Spreker B: Mijn portemonnee ligt boven. 

Uit het antwoord van spreker B kan spreker A tevens de bevestiging van zijn vraag afleiden, ook al bevat het antwoord als zodanig geen enkele expliciet geuite bevestiging of ontkenning.

Conversationele implicatuur

Een conversationele implicatuur is een betekenis die af te leiden is uit (‘geïmpliceeerd wordt door’) wat iemand zegt, gegeven de context waarin die dat doet.

Impliciete taaldaden

De meeste taaldaden zijn vaak impliciet. Dat er een taaldaad verricht wordt, is dan niet aan de vorm van de uiting te zien, maar moet worden afgeleid uit de context.

Een impliciete taalhandeling is, met andere woorden, een uiting die een andere lading heeft dan de letterlijke betekenis.

Wat is hier de locutie, illocutie en perlocutie?

Keuzeopdracht

Creatief: Teken een ludieke strip (individueel). Laat in de strip duidelijk naar voren komen dat er miscommunicatie ontstaat tussen directe en indirecte taalhandelingen.

Herhalen: Wil je meer oefenen met de stof? Maak nu dan ook opdracht 2,3,10 en 11. 

Verdieping: Lees het artikel ‘Waarom drukt taal nooit precies uit wat je bedoelt?’ van Arie Verhagen en maak voor jezelf een samenvatting/mindmap.

Aan de slag

Lever je keuzeopdracht in via Classroom. 

Wat vond je van de les?

😒🙁😐🙂😃

In de volgende mop wordt aan een aanname van het coöperatieprincipe niet voldaan. Welke?

Een boer ontmoet een andere boer en zegt: ‘Hoi Jan, mijn ezel heeft een zware darminfectie. Dat had de jouwe een tijd geleden ook? Wat had je hem toen gegeven?'
‘Terpentine', bromt Jan.
Een week later komen ze elkaar weer tegen. De eerste boer is kwaad. ‘Ik gaf mijn ezel terpentine zoals je zei en nu is hij dood.'
‘De mijne ook', zegt Jan.

1. kwantiteit
2. kwaliteit
3. manier
4. relevantie