12.1 De aanmaak van hormonen V5 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 12.1 De aanmaak van hormonen

Endorfine

Hoofdstuk 12

let op: de meeste leerstof staat in paragraaf 12.1 en 12.2

de overige paragrafen zijn vooral toepassing van deze stof op verschillende hormonen.

Je moet die toepassingen wel begrijpen en uit de BINAS kunnen achterhalen.

Ik leg alleen 12.1, 12,2 en een stukje van 12.3 klassikaal uit.

Doel 12.1

Je leert wat hormonen zijn

Je leert hoe de hormoonaanmaak centraal geregeld wordt

Wat zijn hormonen

Signaalmoleculen, die worden aangemaakt door klieren zonder afvoerbuis, afgegeven aan en getransporteerd via het bloed, die elders in het lichaam, bij een doelwitorgaan een effect hebben

Wat zijn hormonen

Hormonen komen via de bloedsomloop overal in het lichaam maar hebben alleen bij het doelwitorgaan een effect.

Waarom reageren alleen de doelwitorganen?

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het bloed wordt afgegeven.

Endo=binnen

bv testis, bijnieren, schildklier

Klieren

Sommige andere klieren zijn exocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (afvoerbuis).

Exo=buiten

bv zweetklieren, traanklieren, maagsapklieren

Gemengde klieren

De alvleesklier en de geslachtsorganen werken zowel endocrien als exocrien.

- Noem de exocriene en endocriene producten van de alvleesklier (je mag de BINAS gebruiken)

Voorbeelden van hormoonklieren

Hypofyse , hypothalamus, schildklier, bijschildklier, bijnieren,

alvleesklier , eierstokken (ovaria), zaadballen (testes)

Voorbeelden van hormonen

LH, FSH, insuline, glucagon, ADH, renine, aldosteron, oestradiol, progesteron, testosteron

Centrale aansturing van hormonen

Hypothalamus

Zenuwcellen geven neurohormonen af.

Deze komen in de achterkwab van de hypofyse in de bloedbaan.

Hypothalamus

Zenuwcellen geven Releasing 

Hormonen (RH) en Inhibiting 

Hormonen (IH) af.

Deze komen in de hypothalamus in de bloedbaan en komen daarna in de voorkwab van de hypofyse. 

Hypofyse

In de voorkwab van de 

hypofyse wordt de hormoonaanmaak van hormonen gestimuleerd (RH) of geremd (IH). Deze hormonen gaan naar de rest van het lichaam.

Hypofyse

Achterkwab=

Neurohypofyse

Voorkwab=

Adenohypofyse

Voorbeeld 

+

+

+

Hormonen

Sommige stoffen in onze omgeving (eten, drinkwater) lijken chemisch zo sterk op hormonen dat ze bij de doelwitcellen dezelfde reactie oproepen, of de receptoren blokkeren. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid.

Genisteïne lijkt erg op oestradiol en kan vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken, maar bij de overgang (= menopauze) juist botontkalking verminderen evenals hartproblemen en borstkanker (bron 4 blz. 128).

genisteïne

oestradiol

89A

Wat betekent resp.?

89A

Schrijf alle woorden op die je niet begrijpt.

Begrijpt je buurman/ buurvrouw ze ook niet?

Geef ze zometeen aan me door.

Doel 12.1

Je hebt geleerd wat hormonen zijn

Je hebt geleerd hoe de hormoonaanmaak centraal geregeld wordt

BINAS 89A Hormonen van de mens

BINAS 89B Werkingsmechanismen van hormonen in cellen

BINAS 89C Hormonen en hun terugkoppeling

Begrippen 12.1

hormoonklieren, endocriene klieren, exocriene klieren, doelwitorganen, hypofyse, hypothalamus, neurohypofyse, adenohypofyse, releasing hormonen, inhibiting hormonen, negatieve terugkoppeling, positieve terugkoppeling

Huiswerk

In de online methode/ in je boek.

Maak de opdrachten van 

12.1: 5 t/m 8 (bekijk de bronnen/ 

BINAS tabellen goed).