ecologie en duurzaamheid - les 3 samenleven

• N&g
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Terugblik 

• Wat zijn producenten, consumenten en reducenten?
• Hoe werkt de kringloop van stoffen?
• Wat is het verschil tussen biologische afbreekbare en niet-biologisch afbreekbare stoffen?

Deze les 

• je kent de verschillende manieren waarop soorten met elkaar samenleven

2-6.1

Relaties

Bij een relatie denken mensen vaak aan een liefdesrelatie. Maar alle mensen en dingen die iets met elkaar te maken hebben, hebben een vorm van relatie samen. 

Er zijn dus heel veel soorten relaties. 

Zelf heb je een relatie met je ouders/verzorgers, met je klasgenoten, met je docenten, met de persoon waar je ruzie mee hebt. Sommige relaties zijn leuk, andere niet. 

Een relatie is de verhouding tussen mensen, dingen en begrippen.

Een aantoonbaar verband tussen twee of meer verschillende eenheden.

Samenlevingsvormen

Binnen een groep dieren hebben alle dieren een relatie tot elkaar. 

Organismen kunnen elkaars concurrenten zijn (ze strijden met elkaar om bijvoorbeeld voedsel), of met elkaar samenwerken (coöperatie).

de leeuwen werken samen om een zebra te vangen. 

samenleven

Als dieren langdurig met elkaar samenleven dan noem je dat een symbiose. Er zijn verschillende vormen van symbiose

- Mutualisme: beide organismen hebben voordeel van het samen leven (de vogel haalt etensresten tussen de tanden van de krokodil vandaan, de vogel heeft makkelijk eten en de krokodil schone tanden)

- Commensalisme: één van de twee heeft voordeel en de ander heeft er verder geen last van (de vissen om de haai heen eten de restjes op van wat de haai eet, de haai heeft hier geen last van)

- Parasitisme: één van de twee heeft voordeel (parasiet) en de ander heeft er last van (gastheer) 

Rangorde

Dieren die in groepen leven, hebben vaak een rangorde. Eén dier is dan de baas. Bij olifanten is dat het oudste vrouwtje in de kudde. Elke olifant weet zijn plek in de groep. Daardoor zijn er minder gevechten.

Territorium

Een territorium is een gebied waar één dier leeft, of een groep dieren van dezelfde soort. Andere soortgenoten mogen er niet in. De dieren blijven in hun eigen territorium. Daardoor komen ze elkaar niet tegen, dat verkleint de kans op vechtpartijen.

Deze kat laat zijn geur achter om voor andere katten duidelijk te maken dat dit zijn territorium is. 

Paarvorming

Paarvorming: bij veel vogels werken het mannetje en vrouwtje samen om zich voort te planten. Het vrouwtje broedt de eieren uit en het mannetje haalt eten. 

Pinguïns wisselen elkaar af tijdens het broeden.

Wat betekend concurrentie?

1. twee organismen vechten om hetzelfde
2. twee organismen werken samen
3. één organisme heeft voordeel van een ander
4. één organisme heeft last van een ander

Wanneer een mannetje en vrouwtje samen werken om hun jongen groot te brengen dan heet dat

1. co-ouderschap
2. gezin
3. paarvorming
4. samenwerking

Algen leven in koraal. De algen worden beschermd door het koraal en het koraal krijgt voedingsstoffen van de algen. Hoe noem je deze vorm van samenleven?

1. parasitisme
2. symbiose
3. concurrentie
4. Mutualisme

Als één dier de baas is in de groep dan hebben de dieren een ..

Mutualisme

Commensalisme

Parasitisme

Wat betekend symbiose?

Verwerkingsopdracht

Maak een "woordenboek"

Verzamel alle blauwe woorden uit 6,1  6,2  en 6,3 en schrijf erachter wat het betekend. Dit mag op papier of op je chromebook. 

Extra oefenen:

hoofdstuk 6,3 uit het boek.