Op Niveau hfdst. 4 Taalverzorging 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k, g
• Leerjaar 1

Taalverzorging en schrijfvaardigheid

Leerdoelen 

• Je weet hoe en wanneer je een werkwoord moet vervoegen. 
• Je herkent verleden tijd en tegenwoordige tijd. 
• Je kan de persoonsvorm in een zin herkennen. 
• Je weet wat het werkwoordelijk gezegde en het onderwerp in een tekst is.

Herhaling werkwoorden (ww)

Een werkwoord geeft aan wat iemand of iets doet of wat er gebeurd. 

dus: 

- een activiteit als lopen, springen, maken. 

maar ook: 

zijn, worden, hebben, mogen, kunnen. 

Vervoegen betekent: 

Werkwoorden veranderen van vorm en 

werkwoorden kunnen van tijd veranderen zodat ze goed in een zin passen. 

- Tegenwoordige tijd

- Verleden tijd

Werkwoordsvormen

Het werkwoord (ww) kan verschillende vormen hebben: 

Ik bel

Ik zal hem bellen

Ik heb hem gebeld. 

Ww vervoegen: ik - vorm

Vervoegen = van vorm veranderen. 

De ik-vorm is meestal het hele werkwoord zonder -en

Fietsen -> ik fiets

Leven -> ik leef

Bakken -> ik bak 

Hele werkwoord en voltooid deelwoord. 

Behalve de pv kunnen er nog meer werkwoorden in een zin staan: 

- Hele werkwoord: kan je niet van vorm veranderen met de tijdproef -> dat kan alleen de pv. (infinitief)

- Voltooid deelwoord: dit is een werkwoord dat bij de pv van hebben, worden of zijn in de zin staat.  Begint vaak met ge-... 

De persoonsvorm (pv)

 De persoonsvorm is altijd een werkwoord en 

elke zin heeft minstens 1 persoonsvorm! 

• Door de zin van tijd of getal te veranderen kan je de persoonsvorm vinden. Het werkwoord dat is veranderd is de persoonsvorm. 

Pv in de tegenwoordige tijd (tt)

Enkelvoud:                hij/ jij/ u:    ik-vorm + t   (als de ik-vorm eindigt op een t, geen extra t)

                                  hij danst                      hij kart

                                  zij wordt

                                  u vindt

Meervoud:                wij:           hele werkwoord

                                 wij dansen

Als jij of je achter de persoonsvorm staat, laat je de t weg. Je schrijft dan de ik-vorm

                                  Blijf jij?

                                  Vind je?

Tijdproef 

Je kan de persoonsvorm vinden door de tijd in de zin te veranderen. 

Het werkwoord dat is veranderd is de persoonsvorm. 

Ik wil bij Jos logeren -> Ik wilde bij Jos logeren. 

"wil" is hier de persoonsvorm. 

Getalproef

Je kan de persoonsvorm vinden door het getal in de zin te veranderen.  Het getal is enkelvoud of meervoud. 

Het werkwoord dat is veranderd is de persoonsvorm. 

De ijsbeer leeft op het ijs (ijsbeer is enkelvoud)

IJsberen leven op het ijs (meervoud) 

"leven" is hier de persoonsvorm. 

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Alle kinderen vinden de persoonsvorm in deze zin.

1. kinderen
2. vinden
3. persoonsvorm
4. deze

Wat is de persoonsvorm?

1. Een persoon
2. Geen werkwoord
3. Altijd een werkwoord
4. Een voltooid deelwoord

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Elke vrijdagavond hang ik lekker op de bank.

1. ik
2. hang
3. op de bank
4. elke vrijdagavond

 Werkwoordelijk gezegde

        Het werkwoordelijk gezegde = de persoonsvorm en alle andere werkwoorden in de zin.

Suzan zit aan haar bureau (wwg= zit)

Hij moet Engelse woordjes leren 

(pv is moet, wwg= moet leren) 

Splitsbaar werkwoord

Soms staat de persoonsvorm gescheiden in de zin -> dit is een splitsbaar werkwoord. 

Indy schrijft de goede antwoorden meteen op. 

Opschrijven is 1 werkwoord. "Schrijft op" is de persoonsvorm én het werkwoordelijk gezegde. 

 Werkwoordelijk gezegde

Soms staat er "te" en "aan het" voor het hele werkwoord -> dit hoort ook bij het werkwoordelijk gezegde. 

De docent vraagt mij de woordenboeken te pakken. 

 -> wwg = vraagt te pakken.  

Zij zit een boek te lezen. 

-> wwg = zit te lezen

Het onderwerp 

Je stel de vraag:  wie/ wat + het werkwoordelijk gezegde = het onderwerp. 

De jongen gaat naar school

Het werkwoordelijk gezegde = gaat

Wie of wat gaat?  --> de jongen

Dus het onderwerp is "de jongen". 

Wat is het onderwerp?

Marina legt het onderwerp uit.

1. Marina
2. legt
3. het onderwerp
4. uit

Wat is het onderwerp?

Caro legt het onderwerp uit.

1. Caro
2. legt
3. het onderwerp
4. uit

Persoonsvorm in de tegenwoordige tijd.

In het enkelvoud heeft de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd (in het nu) 2 vormen: 

• ik-vorm                             Ik dans (eerste persoon)
• ik-vorm+t                          Jij danst (tweede persoon)

                                              hij danst (derde persoon)

In het meervoud heeft de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd maar 1 vorm, het infinitief (hele werkwoord) --> wij/ jullie/ zij dansen. 

 

 

Lettergrepen

Past een woord niet helemaal op een regel? Dan kan je het afbreken tussen twee lettergrepen. Daartussen schrijf je een afbreekstreepje. 

Bijvoorbeeld: 

• au-to
• vracht-wa-gen
• lo-co-mo-tief 

Ik weet wat de persoonsvorm en het werkwoordelijk gezegde in een zin is.

1. ja
2. met hulp
3. soms
4. snap er niks van

Ik weet hoe ik een woord in lettergrepen kan verdelen.

1. ja
2. nee

Ik weet wat de spellingsregels van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd zijn.

1. ja
2. nee