Hoofdstuk 2 Politieke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Politieke stromingen

Vanaf 1870 kregen de liberalen concurrentie van de confessionelen en socialisten. Het feminisme kwam vanaf 1890 op voor vrouwenemancipatie. Het kiesrecht werd geleidelijk uitgebreid en in 1919 kreeg Nederland algemeen kiesrecht. 

In dit hoofdstuk

1. Liberalen en confessionelen
2. Socialisten en feministen
3. Pacificatie en verzuiling

• De liberalen
• De confessionelen
• De schoolstrijd
• Verwerkingsopdrachten

Liberalen en confessionelen

Nederland krijgt in 1848 een parlementair stelsel, maar is nog geen parlementaire democratie.  

De liberalen

Bij liberalen staat vrijheid centraal. Zij willen:

• burgelijke vrijheden
• economische vrijheden
• parlementair stelsel

In de 2e helft van de 19e eeuw hadden liberalen het meeste te vertellen in de politiek.

Liberalen

• Rijke burgers, eerste politici
• Politieke partij: Liberale Unie.
• Overheid moet zich zo min mogelijk met het land bemoeien, alleen zorgen voor veiligheid. Zeker niet met de economie.

>1870: nieuwe politieke stromingen

Begrip: emancipatie

Groepen emanciperen = achterstanden opheffen en gelijke rechten creeëren voor bevolkingsgroepen die nog niet meetellen. 

Begrip: confessionalisme

Confessionalisme = politieke stroming die uitgaat van een godsgeloof. 

Protestanten

De meeste Nederlanders waren protestants, maar velen waren niet al te streng.

--> Antirevolutionairen 

- Ortodox / gereformeerd

- geloofden de Bijbel 100%

- gruwelen van Liberale ideeën 

kleine luyden

Veel gereformeerden kwamen uit de lagere middenklassen. De kleyne luyden was de benaming van het "gewone volk", dat niet behoorde tot de adel, regenten-klasse of burgerij: ambachtslui, lage ambtenaren, kleine kooplieden, boeren en arbeiders met een vaste aanstelling en inkomen.

De Antirevolutionaire Partij (ARP)

• 1e politieke partij in Nederland (1879)
• Gesticht door Abraham Kuyper
• Antirevolutionair = tegen de Franse Revolutie en Verlichting

Liberalen: land besturen op basis van verstand en wetenschap

Kuyper: politici moeten gehoorzamen aan de Bijbel

Begrip: verlichting

De verlichting = het idee dat alles met het verstand kan worden verklaard en dat de maatschappij op het verstand, en niet op een geloof, moet zijn gebaseerd. 

De Antirevolutionaire Partij (ARP)

Strijd tegen de liberalen

Om de ARP te kunnen bestrijden stichten de Liberalen in 1885 de Liberale Unie. 

Emancipatie van de gereformeerden (o.l.v. Kuyper)

- Eigen organisaties (+ eigen gereformeerde kerk)

- steeds meer een aparte groep, buiten de samenleving

--> carrière maken binnen hun eigen clubs

Begrip: emancipatie

Groepen emanciperen = achterstanden opheffen en gelijke rechten creeëren voor bevolkingsgroepen die nog niet meetellen. 

Katholieken

Herman Schaepman (RKSP)<--

Rooms-Katholiek StaatsPartij

Overtuigde de katholieken ervan om met de ARP samen  te werken. 

• Liberalen zijn ongelovigen
  
• RKP en ARP zijn gelovigen

De Schoolstrijd

Liberalen v.s. confessionelen

Liberale visie over het onderwijs

1848: 

In de moderne tijd heeft Nederland ontwikkelde en zelfstandige mensen nodig. Daarvoor is goed onderwijs nodig. 

Invloed van dominees en priesters moest worden verminderd. 

Vrijheid van onderwijs

Tot 1848 waren alleen openbare scholen (= door de overheid opgericht) toegestaan. Nu mochten ook protestanten, katholieken en anderen hun eigen ‘bijzondere scholen' stichten, maar alleen het openbaar onderwijs werd betaald door de overheid. 

1878: nieuwe (liberale) schoolwet

• Hogere kwaliteitseisen voor basisscholen
  
• Leerlingen maken op openbare scholen kennis met moderne ideeën. 

Bijzondere scholen kregen geen geld om aan de eisen te voldoen. De liberalen hoopten dat daardoor meer ouders hun kind naar de gratis openbare scholen zouden sturen.  

Maken 2.1

OZK: 2, 3, 5, 7

HD: 1

Maken 2.2 

OZK: 1, 3, 5

HD: 3, 

Socialisten

• Opkomen voor fabrieksarbeiders.
• Strijden voor gelijkheid - verschil tussen arm en rijk kleiner 
• Marxisme vs. sociaaldemocratie
• Sociaaldemocratie: perfecte samenleving door stemrecht voor arbeiders 
• SDAP vanaf 1900
• Pieter Jelles Troelstra
• Sociale wetten en kiesrecht.

In Nederland kregen de socialisten pas vanaf 1870 veel kiezers. Waardoor komt dat?

Karl Marx

• 1867 Das Kapital
• Grondlegger socialisme
• Visie: Rijken worden rijker, armen worden armer
• Communisme

Visie Marx

• Proletariaat = klasse van arbeiders
• Proletariers moesten met een revolutie de macht grijpen.
• Productiemiddelen moesten worden afgenomen van de rijken.

Evaluatievragen

Wie worden er bedoeld met 'die bende'? 

Wie spreekt er? De man of de vrouw? Leg je antwoord uit. 

Grondwetswijziging 1887 

• Censuskiesrecht grotendeels afgeschaft
  Kiesrecht op basis van ' kentekenen van geschiktheid' 
• Kentekenen niet omschreven --> caouthouc (rubber) artikel
  Percentage stemmende mannen naar 68% in 1917
• Vrouwen mochten niet stemmen!

Feminisme in Nederland 

• Nederland zat rond eeuwwisseling in uitzonderlijke positie:
  Late industrialisatie (+- 1850)
  Weinig werkende vrouwen 
  
• Ook in Nederland onvrede over achtergestelde positie van de vrouw:
  Geen vrouwenkiesrecht
  Geen scholing, noch gelijke kansen op arbeidsmarkt
• Succes: Pacificatie (1917)
  Schoolstrijd wordt opgelost + Actief kiesrecht voor mannen
  Passief kiesrecht voor vrouwen (wel verkiesbaar, niet stemmen) 
  
• 1919: ook actief kiesrecht voor vrouwen

Wilhelmina Drucker (1847-1925

Aletta Jacobs (1854-1929)

Verhoudingen vóór en na de Pacificatie van 1917

Politieke partijen die in hun programma uitgaan van het geloof.

1. Feministen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Liberalen

Politieke stroming die vrijheid belangrijk vindt.

1. Feministen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Liberalen

ARP is een .. partij

1. Confessionele
2. Liberale
3. Socialistische

Welke politieke partij heeft de meeste idealen van de liberalen overgenomen?

1. SGP
2. CDA
3. VVD
4. SP

Wie is deze persoon?

1. Lenin
2. Nicolaas II
3. Raspoetin
4. Marx

Welk probleem zag Marx?

1. de rijkdom van de fabriekseigenaren
2. de armoede van de arbeiders
3. de klassenstrijd
4. de slechte woonomstandigheden

Wat is geen stroming in de Nederlandse politiek

1. feminisme
2. sociaal-democratie
3. liberalisme
4. christen-democratie

Welke combinatie is onjuist?

1. Schaepman - confessionalisme
2. Thorbecke - liberalisme
3. Drucker - feminisme
4. Kuyper - Socialisme

Wat is geen politiek maatschappelijke stroming?

1. Liberalisme
2. Communisme
3. Socialisme
4. Bourgeoisie

Wie is deze man?

1. Thorbecke
2. Neuman
3. Koning Willem I
4. Koning Willem II

Maken 2.3
OZK 1, 5, 6 en

HD: 5

Maken 2.4

OZK 2, 4, 5 en

HD 1, 2, 3