4H thema 7 BS 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Populaties

4 havo

Thema 7

Basisstof 2

Vandaag

Leerdoelen:

• Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en coöperatie onderscheiden
• Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven

Programma:

1. Uitleg concurrentie en coöperatie
2. Populatiedynamiek
3. Zelf werken

Relaties

Relaties tussen soortgenoten gaan altijd om voedsel en/of voortplanting. Hierbij kan samengewerkt worden (coöperatie) of zijn de individuen concurrenten.

Interspecifieke relaties = relatie tussen soorten

Intraspecifieke relaties = relaties binnen de soort

Relaties

Wat zijn redenen voor organismen om samen te werken?

Voordelen samenwerking in populaties

• bescherming tegen predatoren (roofdieren)  
• bescherming tegen extreme abiotische factoren (bijv. pinguïns die tegen de kou in de winter als één grote groep bij elkaar staan) 
• maakt het vangen van een prooi gemakkelijker (bijv. bij wolven). 
• paarvorming voor voortplanting

Relaties tussen soorten

Individuen van verschillende soorten kunnen langdurige relaties met elkaar onderhouden

= Symbiose

Mutualisme

Beide soorten hebben voordeel van de symbiose (samenlevingsvorm)

+/+ 

Mutualisme

Krokodilvogel (voedsel) verwijdert parasieten uit de mond van de nijlkrokodil (parasieten worden verwijderd).

Mutualisme

Heremietkreeft krijgt bescherming van anemoon vanwege stekende tentakels. Zeeanemoon krijgt voedselresten van kreeft.

Mutualisme

Buffel laat de vogel eten.

Ossenpikker eet teken en andere parasieten van de huid + waarschuwt de buffel voor gevaar.

Mutualisme

Schimmel levert voedingsstoffen (mineralen) aan boom. Boom maakt m.b.v. voedingsstoffen organische stoffen (suikers)

Commensalisme

Ene individu heeft voordeel de ander geen voordeel of nadeel

+/0

Voorbeelden:

• zeepokken op een walvis
• vissen meezwemmend met een haai

Parasitisme

Ene individu heeft nadeel en de ander een voordeel

+/-

De parasiet leeft op of in de gastheer

Voorbeelden:

• mier en schimmel
• muggen en mensen
• parasitaire planten

Mutualisme

Zeeanemoon biedt met de tentakels/netelcellen bescherming aan de clownvis (met slijmlaagje)

Clownvis voedt zich met de parasieten de de anemoon bedreigen.

Biologische evenwicht 

Biologisch evenwicht

= de grootte van een populatie schommelt altijd rond een bepaalde evenwichtswaarde.

Of een populatie groeit of krimpt is afhankelijk van de abiotische en biotische factoren.

Populatiegrootte

Vier factoren beïnvloeden de populatiegrootte:

• geboortecijfer: het aantal geboortes per 1000 individuen in een jaar
• sterftecijfer: het aantal overleden individuen per 1000 individuen in een jaar
• immigratie: toename door komst van organismen
• emigratie: afname door vertrek van organismen

Begrippen bij immigratie

Inheems --> komt van nature in een gebied voor

Uitheems --> komt van nature niet in een gebied voor

Exoten --> door menselijk handelen in een gebied gekomen waar ze van oorsprong niet thuishoren.

Draagkracht

= de maximale populatiegrootte die over langere tijd in dat ecosysteem kan worden gehandhaafd.

het langdurig samenleven van organismen van verschillende soorten

bij een plaag

invloeden uit de levenloze natuur

De maximale populatiegrootte in een ecosysteem

Die invloed die het meest afwijkt van de ideale omstandigheid

Samenlevingsvorm waarbij allebei de soorten voordeel hebben

Het vermogen om schommelingen in abiotische factoren te verdragen

Draagkracht

Tolerantie

Beperkende factor

J-curve

Symbiose

Mutualisme

 Abiotische factor

Wanneer spreken we van een biologisch evenwicht?

1. Als de populatiegrootte altijd hetzelfde is
2. Als de populatiegrootte een populatiegrootte is
3. Als de populatiegrootte rond een gelijke waarde schommelt
4. Als de dieren in een populatie even zwaar zijn

Deze vorm van symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme
4. Communisme

Hoe groot is de draagkracht voor schapen?

1. 1500 schapen
2. 15 000 schapen
3. 150 000 schapen
4. 1 500 000 schapen

Aan de slag

Maak opdracht 8 t/m 13 van 7.2

1. Welke abiotische en biotische factoren spelen een rol in het leven van deze hagedis? 2. Zou een zandhagedis (een in Nederland voorkomende hagedis) onder dezelfde omstandigheden kunnen leven? Leg uit waarom wel/niet.

Deze venusvliegenvangers leven op bodems met weinig voedingsstoffen. Zouden deze planten een groot of klein wortelstelsel hebben? Leg uit.

Bespreken opdr. 4 en 5

Wat zouden redenen kunnen zijn voor competitie binnen populaties?

Concurrentie binnen een populatie

Bij soorten die in groepen leven en soorten die individueel leven. Redenen:

•  beschikbaarheid van bronnen: licht (planten), voedsel en ruimte
• partner

Dit heeft tot gevolg dat alleen de best aangepaste individuen zich voort kunnen planten (natuurlijk selectie).

Territorium

Als je een kater of reu hebt, herken je het misschien: territorium afbakenen door te sprayen of plassen. 

In het wild zorgt het hebben van een territorium ervoor dat  soortgenoten uit een gebied geweerd worden. Dit kan verschillende functies hebben:

• Veiligstellen van voedsel (territorium is dan jachtgebied). 
• Veilig groot brengen van jongen.
• Voorkomen dat andere mannetjes met je partner paren.

De grote van een territorium is soortafhankelijk, net als de hoeveelheid mannetjes die in één territorium kunnen leven.

Groeicurves

Draagkracht

waardoor leidt overschrijding van draagkracht meestal tot een lagere draagkracht?

1. de dieren zijn dood
2. voedselbronnen zijn uitgeput
3. het systeem schiet door

Welk van de volgende factoren is dichtheidsonafhankelijk?

1. Predatie
2. Voedselconcurrentie
3. Ziekte
4. Overstroming