5.4 Het ontstaan van staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.4 Het ontstaan van staten

Leerdoelen 

Aan het einde van deze les moet je de volgende dingen kunnen uitleggen:

- Je kunt uitleggen wat de belangrijkste gevolgen waren van de opkomst van de geldeconomie.

- Je kunt uitleggen waarom de paus en de keizer in conflict waren met elkaar. 

- Je kunt beschrijven hoe vorsten een centraal bestuur konden invoeren

Geldeconomie

In de late middeleeuwen was er een agrarisch-stedelijke samenleving, dus mensen leefden van de opbrengsten van het land en het werk in de steden. Op een gegeven moment gingen zij niet meer ruilen, maar betalen met geld. Vorsten kregen via belastingen steeds meer geld binnen. Dat gingen ze gebruiken, want ze waren niet meer zo tevreden over het leenstelsel. Wat was het leenstelsel ook alweer? 

Wie is de belangrijkste?

1. De leenman
2. De achterleenman
3. De leenheer
4. De horige

Hoe heet het ritueel waarmee de leenheer en de leenman elkaar trouw beloven?

1. De eed van trouw
2. De eed van belofte
3. De eed van steun
4. De eed van raad

Wat leveren de leenmannen aan de leenheer?

1. Belastingen
2. Soldaten
3. Eten
4. Land

Wie is de leenheer?

1. Een ridder
2. Een rijke boer
3. Een hertog
4. De vorst

Voordelen

Vorsten konden van het geld ambtenaren in dienst nemen. Want ambtenaren waren meer trouw dan de leenmannen. Daarnaast betaalden vorsten van hun belastinggeld mannen die voor hun beroep soldaat werden. Zo kreeg de vorst een huurleger en was hij minder afhankelijk van de adel. 

Paus vs. vorst

Er is altijd strijd geweest tussen de vorst en de paus. Beiden zijn natuurlijk heel machtig, maar wie is er belangrijker. Beiden gingen ze zich met elkaars zaken bemoeien en geen van beiden was daarvan gediend. Dit leidde in de 11e eeuw tot een knallende ruzie tussen de Duitse keizer en de paus. 

Wanneer was de strijd (investituurstrijd) tussen de Duitse keizer en de paus over?

1. 11e eeuw
2. 1122
3. 1303
4. 1200

Centraal bestuur

In de late middeleeuwen gingen vorsten steeds meer regeren vanuit één plaats. Zij wilden geen rekening meer houden met plaatselijke gebruiken en maakten wetten voor het hele rijk, ook de belastingen werden in het hele rijk hetzelfde. Zo ontstonden tegelijkertijd ook staten: landen met duidelijke grenzen. 

Moeilijk

Niet alle gebieden wilden bij één staat horen en allemaal zich aan dezelfde regels houden. Dus het invoeren van een centraal bestuur was soms lastig en duurde eeuwen. Soms ging het ook gepaard met heftige gevechten. Zo ook in Nederland. De edelen waren heel bang dat zij de macht kwijtraakten.

Noem 2 dingen die vorsten door de komst van de geldeconomie kunnen betalen in het bestuur.

Waarom willen de vorsten geen gebruik meer maken van leenmannen bij hun bestuur?

Waarom waren de paus en de vorsten in conflict (ruzie) met elkaar?

Huiswerk 

Ga naar memo

Hoofdstuk 5, paragraaf 4: Het ontstaan van staten

Opdrachten: 2 en 4t/m9