Les 1.2.9 Kortademig 2022-2023

• Triage
• MBO
• Studiejaar 1

Triage DA leerjaar 1

Module 2 les 9

Kortademig en herhaling urgentie bepalen

Docenten: Viola Holtrust, Riëtte Koops en Astrid van Werven  

                                                                    

Lesdoelen

Kennis en achtergrondinfo over bovengenoemde onderwerpen.

Duiden van urgenties

Opdoen van kennis en gespreksvaardigheden 

Terugblik vorige les

Hartkloppingen

 en voor de DA1C-klas  extra Pijn thorax

Zijn er nog vragen? 

Kortademig

• Wie van jullie is er wel eens kortademig geweest?
  

• Hoe zou je kortademigheid omschrijven in je eigen woorden?
  

• Kun je een aantal aandoeningen/ziektebeelden bedenken waarbij kortademigheid voorkomt?
  

Er zijn verschillende manieren waarop mensen dit gevoel omschrijven:

“Het gevoel niet genoeg adem te krijgen of 

`Sneller te moeten ademen dan anders om voldoende lucht binnen te krijgen”

“Buiten adem” of 

“achter adem”

“Benauwdheid”

Is kortademigheid ernstig/zorgelijk?

Ja, in principe altijd reden tot zorg – tenzij iemand al bekend is met kortademigheid waarbij de klacht zich niet anders presenteert.

Vanuit de urgentie heb je verschillende maten van kortademigheid.
Welke drie zijn dat?

Hevig = Kan geen 5 woorden achtereen zeggen zonder naar lucht te happen. Moet rechtop zitten (kan niet liggen door de kortademigheid). Kind: steunende, kreunende ademhaling betekent hevig kortademig.

Matig = Gebruik van hulpademhalingsspieren. Kan niet meer dan een aantal meters lopen zonder op adem te moeten komen.

Gering = (gevoel van) lichte benauwdheid, geen gebruik van hulpademhalingsspieren

Overbruggingsadviezen bij kortademigheid 

• Laat de patiënt zitten met de benen afhangend – niet liggen
  
• Voorkom inspanning
  
• Gebruikt de patiënt inhalatiemedicatie of nitroglycerine?

->gebruik dit dan alvast!

• Laat de patiënt niet alleen!
  

Is kortademigheid alleen een probleem bij de luchtwegen?

* Type in-> Ja of Nee en leg uit waarom je dit vindt

Zuurstof wordt via de neus-keelholte, het strottenhoofd en de luchtpijp naar de longen getransporteerd (luchtwegen) Vanuit de longen gaat het zuurstof via de bloedsomloop naar verschillende organen.

Bij kortademigheid is er dus:

- Een probleem met de luchtwegen

- Een probleem met de bloedsomloop

Problemen in de bloedsomloop: 

Hartfalen: (decompensatio cordis) - Verminderde pompfunctie van het hart – minder krachtig.

  Uiting: Tijdens inspanning snel moe en kortademig en vochtophopingen in met name de enkels (oedeem)

Asthma cardiale: Ernstig acuut hartfalen/longoedeem - Acute verergering van hartfalen.

Uiting: meestal ‘s nachts/bij platliggen door vochtophopingen nu ook in de longen waardoor een patiënt ernstig benauwd wordt, het gevoel heeft te stikken, rochelt en cyanotisch kan zijn.

Longembolie: Stolsel in longvaten -  (vaak vanuit trombosebeen)

Uiting: Pijn vastzittend aan de ademhaling, kortademig

Hyperventilatie : opeens veel te diep en snel ademhalen - Het is niet gevaarlijk, maar wel vervelend.

Uiting: benauwd gevoel, duizelig worden, een licht gevoel in het hoofd, hart gaat sneller kloppen (hartkloppingen), tintelingen rond de mond en in de handen, een drukkend gevoel of steken op de borst, kramp in de spieren, een droge mond, hoofdpijn, misselijk worden, buikpijn, wazig zien, moe zijn.

Advies (tussentijds) bij Asthma cardiale (ernstig acuut hartfalen. 

Rechtovereind zitten. Geen inspanning verrichten en benen laten afhangen.

Advies bij Hyperventilatie, recidief

Vaak oorzaak door veel stress, spanning of angstig. Je ademt te snel. 

Kan ook een onderliggende oorzaak hebben die ernstiger is. 

Zuurstof en koolzuur niet meer in balans

Adem rustig, 3 seconden in en 6 seconden uit. Zoek afleiding (kniebuigingen maken, hardop voorlezen enzovoort).

Longembolie:

Risicofactoren: operatie, langdurige bedrust, roken, eerdere trombose, kraambed.

Problemen in de luchtwegen

• Astma
• COPD
• Corpus alienum 
• Epiglottitis
• Pneumonie
• Pneumothorax
• Bronchiolitis en RS virus
• Pseudokroep

Vanuit AFP gaan jullie de klacht/ziekte bij langs. 

Wij als doktersassistenten houden ons bezig met het correcte triëren. Hoe uit een patiënt zich met deze klacht?

Hoe presenteert zich iemand met deze klacht?

Astma en COPD

• Kortademigheid, piepende ademhaling ( met name bij uitademing) 

Wanneer contact?

Klachten verminderen niet met medicatie (pufjes)

Spoed: 

Benauwdheid ook bij stilzitten – niet meer dan 5 woorden uitspreken – snelle hartslag – uitputting – cyanose (blauw verkleuring van de huid)

Verschil met COPD:

COPD = Chronisch, vaak vanaf 40 jaar – continu klachten van kortademigheid

Advies (tussentijds) bij astma/ COPD;

Geen inspanning. Laat patiënt niet alleen. De eigen inhalatiemedicatie volgens voorschrift gebruiken. Of nitro als dit ook wordt gebruikt, ook als er geen sprake is van pijn op de borst.

Corpus alienum en epiglottitis

Allebei hebben ze als uiting een inspiratoire stridor en kwijlen

Wat is een inspiratoire stridor? 

Allebei hebben ze dan ook het probleem dat de luchtweg (verkeer) geblokkeerd wordt.

Corpus alienum: blokkade in de luchtpijp door een vreemd voorwerp

Epiglottitis: door een ontsteking aan het strottenklepje

Welke urgentie zou je hieraan koppelen? 

Twee bekende oorzaken voor inspiratoire stridor:

Een inspiratoire stridor geeft een gierend of piepend geluid tijdens de inspiratie (inademing)

Epiglottitis

- Ontsteking strottenklepje

- Ziek / hoge koorts

- Kwijlen

- Typische houding

Corpus alienum

- Luchtweg geblokkeerd door vreemd voorwerp ingeslikt of geaspireerd

Kwijlen

Bronchiolitis en Pneumonie

Bronchiolitis:                      (ontsteking van de lage luchtwegen (longblaasjes)

Alarmsymptomen:

Kortademigheid (neusvleugelen, intrekkingen bij de ribbetjes), piepende uitademing, koorts,

moeizaam drinken, kreunen

Pneumonie                      ( Longontsteking) 

Hoesten, kortademig, moe, zieke indruk, koorts, pijn op de borstkas bij ademen,

slijm ophoesten (soms met bloed)

Bronchiolitis = ontsteking van lage luchtwegen (longblaasjes)

Vaak bij kinderen t/m 2 jaar

veroorzaakt door een virus - RS virus

Bij volwassenen en ouderen verloopt dit vaak stukken milder

Wat is een pneumothorax?

Klaplong

- Plotselinge pijn en kortademigheid

Spontaan of door trauma

Uiting: 

plotselinge pijn op de borst en kortademigheid.

Wat is een pseudokroep?

Laryngitis subglottica

Virus-  ontsteking strottenhoofd

Typisch beeld:

Kinderen 6 mnd tot 5 jaar

Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes.

Vaak ‘s avonds of begin van de nacht

Kind wordt wakker – huilen, benauwd – hoesten (zeehonden blafhoest) – gierend geluid bij inademing – heesheid – soms lichte verhoging (GEEN koorts – dan dus ook andere urgentie inzetten)

Adviezen (U5)

Rustig blijven!

Afleiding – boekje lezen bijvoorbeeld

Soms helpt warme, vochtige lucht om minder te hoesten. Dit noemen we stomen. Ga bijvoorbeeld met uw kind in de badkamer zitten met de deur dicht en zet 10 tot 20 minuten de warme douche aan. Of ga 20 tot 30 minuten met uw kind in bad zitten. Er is geen bewijs dat de warme, vochtige lucht helpt bij pseudokroep, maar het kan al veel rust geven om dit te doen.

Kortademig en bloed ophoesten

Bloed ophoesten bij kortademigheid is een alarmsymptoom!

 

Wat zou hierbij van belang zijn om de juiste urgentie te kunnen bepalen?

 

Van belang is de mate van bloed ophoesten te bepalen.

'Hevig' is ophoesten van puur bloed -> U1 gevaar om te stikken

'Matig' is ophoesten van slijm met overduidelijk bloed -> U2

'Gering' is enkele druppels bloed (bloederig slijmdraadje) bij het hoesten -> urgentie afhankelijk van andere/bijkomende klachten, maar wel goed om even te laten controleren op het spreekuur

Wat is een U2 urgentie bij Kortademigheid?

1. Koorts
2. zieke indruk
3. koorts bij kind
4. hevige kortademigheid

Hevige kortademigheid is een U1. U2 is een snel ontstane kortademigheid.

Kortademigheid bij een kind met koorts moet echt binnen een uur gezien worden. 

Wat zijn de adviezen die je geeft bij pseudokroep?

1. Onder de warme douche gaan staan met het kind
2. In een met stoom gevulde badkamer gaan, onderwijl een boekje voorlezend
3. In een menthol-stoomgevulde badkamer gaan, waarbij u een rustige uitstaling heeft en het kind afleid
4. In een stoomgevulde badkamer gaan en zorgen voor afleiding, of een wandeling in de avondlucht.

Het gaat met name om de rust die ouders uitstralen, of de afleiding. Dit zorgt vaak voor een rustige ademhaling. Blijft het kind benauwd, dan ouders terug laten bellen en afspraak maken. Kinderen krijgen dan vaak dexamethason (corticosteroid) toegediend en/of worden verneveld.  AB helpt niet, het gaat om een virusinfectie. 

Patient is verkouden, hoesten etc. Hij heeft pijn op de borst die vastzit aan de ademhaling, met daarbij een nare pijnlijke plek in de bovenrug, en koorts 38,4 is je beleid een

1. U2, vanwege de snelle kans op verslechtering
2. U5 Het is goed mogelijk dat dit een hevige griep is, dit mag 5 dagen duren, anders terugbellen
3. U4. De volgende dag is er weer ruimte, nu goede adviezen geven, als PCM en een hoestdrank
4. U3 Binnen enige uren laten beoordelen

Dit zijn tekenen die kunnen wijzen op een longontsteking, de longen moeten even beluisterd worden. 

Urgentiebepaling

• Wanneer zetten we dit in tijdens een gesprek? 
• Wat houden de urgenties ook al weer in? 

U0, U1, U2, U3, U4 en U5

We gaan een casus uitspelen

Volgende week

• Toets van AFP/TRG  module 2 ( week 5).
• Zorg dat je je aftekenkaart compleet hebt. 

Niet compleet dan geen deelname aan de toets!