Les 06/02

• Latijn
• Secundair onderwijs

Symphosius' Aenigmata

06/02/2025

Proloog (zie cursus)

Symphosius schreef op speelse wijze deze dwaze versregels. […] De feestperiode ter ere van Saturnus keerde jaarlijks terug. Dit feest ging gepaard met eindeloos plezierige rituelen, na een vreugdevol banket en na de lekkere wijn van het feest. […] De welsprekendheid van de dronken gasten galmde door de ruimte. In hun onzinnige conversaties dachten de praatgrage mensen lange tijd, met veel moeite, na over allerlei raadsels, maar er werd vooral veel onzin gesproken. Het was geen gewone aangelegenheid, maar eerder een machtsstrijd om elk raadsel op te lossen. Ik had niets bij me dat ik kon zeggen, maar wilde niet de enige zijn die bleef zwijgen. Daarom improviseerde ik deze versregels, geïnspireerd door de raadsels van de dronken gasten. Tussen gekken moet je niet te verstandig willen zijn. Vergeef me, beste lezer, voor het feit dat een dronken muze geen gezond verstand bezit. 

1. Welk feest staat centraal in deze proloog?

1. Floralia
2. Don Boscofeest
3. Bacchanalia
4. Saturnalia

1. Proloog: de Saturnalia

Symphosius schreef op speelse wijze deze dwaze versregels. […] De feestperiode ter ere van Saturnus keerde jaarlijks terug. Dit feest ging gepaard met eindeloos plezierige rituelen, na een vreugdevol banket en na de lekkere wijn van het feest. […] De welsprekendheid van de dronken gasten galmde door de ruimte. In hun onzinnige conversaties dachten de praatgrage mensen lange tijd, met veel moeite, na over allerlei raadsels, maar er werd vooral veel onzin gesproken. Het was geen gewone aangelegenheid, maar eerder een machtsstrijd om elk raadsel op te lossen. Ik had niets bij me dat ik kon zeggen, maar wilde niet de enige zijn die bleef zwijgen. Daarom improviseerde ik deze versregels, geïnspireerd door de raadsels van de dronken gasten. Tussen gekken moet je niet te verstandig willen zijn. Vergeef me, beste lezer, voor het feit dat een dronken muze geen gezond verstand bezit. 

3. Waarom zou de auteur zijn werk verbinden met de context van de Saturnalia?

1. Zelfspot om zich in te dekken tegen kritiek.
2. Hij hield van dit feest.
3. Hij wilde Saturnus gunstig stemmen.
4. Het gaf zijn werk een vrolijke ondertoon.

3. Proloog: zelfspot (+ impact raadsels)

Symphosius schreef op speelse wijze deze dwaze versregels. […] De feestperiode ter ere van Saturnus keerde jaarlijks terug. Dit feest ging gepaard met eindeloos plezierige rituelen, na een vreugdevol banket en na de lekkere wijn van het feest. […] De welsprekendheid van de dronken gasten galmde door de ruimte. In hun onzinnige conversaties dachten de praatgrage mensen lange tijd, met veel moeite, na over allerlei raadsels, maar er werd vooral veel onzin gesproken. Het was geen gewone aangelegenheid, maar eerder een machtsstrijd om elk raadsel op te lossen. Ik had niets bij me dat ik kon zeggen, maar wilde niet de enige zijn die bleef zwijgen. Daarom improviseerde ik deze versregels, geïnspireerd door de raadsels van de dronken gasten. Tussen gekken moet je niet te verstandig willen zijn. Vergeef me, beste lezer, voor het feit dat een dronken muze geen gezond verstand bezit. 

De proloog samengevat

• Context = Saturnalia (vraag 1) 
• Realiteit = literair werk, veel oog voor detail (vraag 2)
• Waarom? = zelfspot om zich in te dekken tegen mogelijke kritiek (vraag 3) 

        "Geschreven op een dronken avond" 

         Gevolg = minder hoge verwachtingen bij publiek

Enkele kenmerken

• Geschreven in 1e p. enk. (het object spreekt = personificatie) 
• Literaire stijl: stijlfiguren (metonymie, paradox, tegenstelling, metafoor...) 
• Telkens drie versregels
• Poëzie: veel hyperbata
• Dactylische hexameter

Dactylische hexameter: korte inleiding

= vaste opeenvolging van zes versvoeten

                                                     

= combinatie van 

lange en korte lettergrepen

Raadsel 1

1. virtutes magnas de viribus adfero parvis.

2. pando* domos clausas, iterum sed claudo* patentes*.

3. servo domum domino sed rusus servor ab ipso.

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 1

1. virtutes magnas de viribus adfero parvis.

2. pando* domos clausas, iterum sed claudo* patentes*.

3. servo domum domino sed rusus servor ab ipso.

2. Welke stijlfiguur vind je in het 1e vers?
virtutes magnas de viribus adfero parvis

1. Paradox
2. Metafoor
3. Metonymie
4. Polysyndeton

Raadsel 1

1. virtutes magnas de viribus adfero parvis.

2. pando* domos clausas, iterum sed claudo* patentes*.

3. servo domum domino sed rusus servor ab ipso.

4. Hoe kan je onderstaande woorden linken met de Saturnalia? (v. 3)
sed rusus servor ab ipso.

1. Thuis worden raadsels verteld.
2. Omkering rollenpatronen.
3. Thuis wordt lekker gegeten.
4. Thuis wordt veel wijn gedronken.

CLAVIS

clavis = sleutel

• Context: raadsel leidt deel in over het garanderen van de veiligheid van huizen

Oostenrijk, 2e E n. Chr.

Raadsel 2

1. terra mihi corpus*, vires mihi praestitit ignis.

2. de terra nascor; sedes est semper in alto,

3. et me perfundit* qui me cito deserit umor*.

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 2

1. terra mihi corpus*, vires mihi praestitit ignis.

2. de terra nascor; sedes est semper in alto,

3. et me perfundit* qui me cito deserit umor*.

2. Wat wordt inhoudelijk bedoeld met vires mihi praestitit ignis? (v. 1)

1. De kracht van Vulcanus, god van het vuur.
2. De zon schijnt.
3. Het verharden van iets in de oven.
4. Een woningbrand.

Raadsel 2

1. terra mihi corpus*, vires mihi praestitit ignis.

2. de terra nascor; sedes est semper in alto,

3. et me perfundit* qui me cito deserit umor*.

3. Wat wordt inhoudelijk bedoeld met umor? (v. 3)
et me perfundit qui me cito deserit umor

1. Regenwater
2. Drinkwater
3. Sneeuw
4. Chemische vloeistof

TEGULA

tegula = dakpan

• Context: vooruitblik naar gedeelte over het weer, dakpannen bieden bescherming tegen slechte weersomstandigheden

Dakpan uit Aquincum (Boedapest), 1e - 2e E n. Chr. 

Raadsel 3

1. inproba* sum, fateor*. quid enim gula* turpe veretur?

2. frigora vitabam, quae* nunc aestate revertor;

3. sed cito submoveor* falso conterrita vento.

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 3

1. inproba* sum, fateor*. quid enim gula* turpe veretur?

2. frigora vitabam, quae* nunc aestate revertor;

3. sed cito submoveor* falso conterrita vento.

2. Welke stijlfiguur vind je in het 2e vers? (v. 2)
frigora vitabam, quae nunc aestate revertor

1. Alliteratie
2. Metafoor
3. Metonymie
4. Tegenstelling

Raadsel 3

1. inproba* sum, fateor*. quid enim gula* turpe veretur?

2. frigora vitabam, quae* nunc aestate revertor;

3. sed cito submoveor* falso conterrita vento.

4. Welke stijlfiguur vind je in de woorden falso conterrita vento? (v. 3)

1. Metafoor
2. Asyndeton
3. Metonymie
4. Alliteratie

MUSCA

musca = vlieg

• Context: raadsels over dieren die de mens "last" bezorgen (bv. muis)

Raadsel 4

1. herba fui quondam viridi* de gramine* terrae,

2. sed chalybis* duro mollis praecisa* metallo

3. mole* premor propria, tecto conclusa* sub alto.

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 4

1. herba fui quondam viridi* de gramine* terrae,

2. sed chalybis* duro mollis praecisa* metallo

3. mole* premor propria, tecto conclusa* sub alto.

2. Wat is de Latijnse kern van praecisa? (v. 2)

1. metallo (v. 2)
2. herba (v. 1)
3. chalybis (v. 2)
4. tecto (v. 3)

3. Welke stijlfiguur herken je in het woord chalybis (staal)? (v. 2)

1. Metafoor
2. Paradox
3. Metonymie
4. Alliteratie

FAENUM

faenum = hooi

• Context: "natuurlijke producten" (bv. wijnrank, ivoor...)

Raadsel 5

1. per totas aedes* innoxius* introit* ignis.

2. est calor in medio magnus, quem nemo veretur.

3. non est nuda domus sed nudus convenit hospes.

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 5

1. per totas aedes* innoxius* introit* ignis.

2. est calor in medio magnus, quem nemo veretur.

3. non est nuda domus sed nudus convenit hospes.

2. Wat wordt inhoudelijk bedoeld met innoxius ignis? (v. 1)

innoxius ignis = hypocaustum

Reconstructietekening

Hypocaustum onder een Romeinse villa, nabij Caen (Frankrijk)

Raadsel 5

1. per totas aedes* innoxius* introit* ignis.

2. est calor in medio magnus, quem nemo veretur.

3. non est nuda domus sed nudus convenit hospes.

3. Welke stijlfiguur vind je in het eerste deel van het 2e vers?
est calor in medio magnus,

1. Omarmend hyperbaton
2. Metafoor
3. Metonymie
4. Vergelijking

BALNEUM

balneum = badhuis

• Context: raadsel hiervoor: 'bronzen schraper' (om 'scrub' van zand en olie af te schrapen) 

Romeinse strigilis (1e E n. Chr.) 

Romeins badhuis, reconstructietekening

Raadsel 6

1. virgo modesta nimis* legem bene servo pudoris.

2. ore procax* non sum, nec sum temeraria* linguae.

3. ultro* nolo loqui, sed do responsa loquenti.

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 6

1. virgo modesta nimis* legem bene servo pudoris.

2. ore procax* non sum, nec sum temeraria* linguae.

3. ultro* nolo loqui, sed do responsa loquenti.

2. Welke stijlfiguur vind je in het 2e vers?
ore procax non sum, nec sum temeraria linguae.

1. Pleonasme
2. Alliteratie
3. Vergelijking
4. Asyndeton

Raadsel 6

1. virgo modesta nimis* legem bene servo pudoris.

2. ore procax* non sum, nec sum temeraria* linguae.

3. ultro* nolo loqui, sed do responsa loquenti.

3. Hoe kan je de herhaling van loqui (loqui – loquenti) linken met de inhoud van de tekst? (v. 3)
ultro nolo loqui, sed do responsa loquenti.

ECHO

Echo = een bosnimf

• Context: 'schimmige fenomenen' (bv. schaduw)

Narcissus en Echo

Raadsel 7

1. ex alto venio longa delapsa* ruina*.

2. de caelo cecidi medias demissa per auras*;

3. sed sinus* excepit qui me simul ipse remittit.

• delabi, -or, delapsus sum: de + labi (= glijden) (v. 1)

• ruina, -ae, v.: val (v. 1)

• aura, -ae, v.: luchtstroom (v. 2)

• sinus, -us, m.: moederschoot (v. 3)

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Raadsel 8

1. littera me pavit*, nec quid sit littera novi*.

2. in libris vixi, nec sum studiosior* inde.

3. exedi Musas, nec adhuc tamen ipsa profeci*.

• pascĕre, -o, pavi, pastum: voeden (v. 1)

• noscĕre, -o, novi, notum: weten (v. 1)

• studiosus, -a, -um: wijs (v. 2)

• exedĕre, -o, exedi, exesum: opeten (v. 3)

• proficĕre, -io, profeci, profectum: vorderingen maken (v. 3)

 

1. Over wie of wat gaat dit raadsel?

Som enkele kenmerken van Symphosius' Aenigmata op.

Enkele kenmerken

• Geschreven in 1e p. enk. (het object spreekt = personificatie) 
• Literaire stijl: stijlfiguren (metonymie, paradox, tegenstelling, metafoor...) 
• Telkens drie versregels
• Poëzie: veel hyperbata
• Dactylische hexameter