KV les 4: Naar een nieuwe eeuw

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

7.3 Naar een nieuwe eeuw

Afbeelding: Joseph Wright of Derby

Een experiment op een vogel met een luchtpomp (1768)

National Gallery in Londen

De afbeelding laat een empirisch experiment zien, een voorbeeld voor het empirisme dat leidend was tijdens de Verlichting.

Afbeelding: Joseph Wright of Derby

Een experiment op een vogel met een luchtpomp (1768)

National Gallery in Londen 

De afbeelding laat een empirisch experiment zien, een voorbeeld voor het empirisme dat leidend was tijdens de Verlichting.

Wat is de tijdsperiode van het Impressionisme?

1. 1810-1825
2. 1875-1890
3. 1900-1925
4. 1755-1770

1772   Voltooiing encyclopedie.

1818    C.D. Friedrich: Wandelaar

            boven een zee van wolken. 

1826   Eerste foto gemaakt

           met camera.

1857   J.F. Millet: De Arenleesters 

1863   Eerste Salon des Refusés

.

18e eeuw

19e eeuw

Impressionisme

Het impressionisme werd had zijn hoogtepunt tussen 1875 en 1890.

Franse Revolutie

De Franse Revolutie maakt in 1789 een einde aan de absolute monarchie.

De Verlichting

Romantiek

Einde 18e eeuw, tot ver in 19e eeuw.

Realisme

Het realisme ontstaat rond 1830! 

De historische en culturele context

Stijgende welvaart eind 19e eeuw

Hierdoor stijgen de mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding!

Meer mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding

Waar de 'gewone mens' eerder lange werkdagen maakte voor een laag loon, worden aan het einde van de 19e eeuw de werkdagen korter en de lonen hoger. Hierdoor stijgt de welvaart, vooral voor de middenklasse.

Bezoek aan theaters, tentoonstellingen en concerten groeit

Mede door de groeiende welvaart en meer vrije tijd.

Komt van tram en trein

Door de komst van openbaar vervoer groeit de mobiliteit. Ook het toerisme neemt toe.

Komst van bibliotheken en goedkopere druktechnieken

Door de komst van de bibliotheken en goedkopere druktechnieken neemt het aantal lezers toe.

De reactie van de kunstwereld

Postimpressionsime

Vanuit het impressionisme gingen verschillende kunstenaars een andere kant op: allemaal op hun eigen manier.

Jugendstill en Art Nouveau

Architecten van de Jugendstill ontwerpen decoraties die passen bij de nieuwe materialen zoals gietijzer, staal en glas. De beeldende kunst pakt het ook op en is herkenbaar aan o.a. de vloeiende lijnen gebaseerd op planten en bloemen.

Romantisch escapisme

De behoefte om te ontsnappen blijft: de exotische, kleurrijke, soms gefantaseerde verre oorden en culturen prikkelen de verbeelding.

Oriëntalisme en exotisme

De interesse in exotische verre landen stijgt. Het kolonialisme, de wereldtentoonstellingen, het tourisme en de toegenomen mobiliteit dragen hieraan bij.

Postimpressionisten

George Seurat, Vincent van Gogh en Paul Gauguin, Paul Cézanne en Auguste Rodin behoren o.a. tot de laatste golf vernieuwers van de negentiende eeuw en worden ook wel postimpressionisten genoemd.

Postimpressionisten voegen allemaal elk op hun eigen manier iets toe aan het uitgangspunt van de impressionisten.

Postimpressionisten

Postimpressionisten zijn schilders na het impressionisme (post dus). 

Bron afbeelding: Paul Gauguin - young girl sleeping.

Vincent 

Van Gogh

1853-1890

Vincent van Gogh

T.o.v. impressionisme:

• Meer expressief
• Combineert getekende lijnen met geschilderde vlakken (net als japanners)
• Niet een bestaand dorp, maar uit fantasie
• 'Herschepping' van de werkelijkheid

Vincent van Gogh

Van Gogh werd tijdens zijn leven niet gezien als een serieuze kunstenaar. Hij had veel psychische problemen en heeft uiteindelijk zichzelf van het leven beroofd. Vlak daarvoor schilderde hij De Sterrennacht, vanuit de kamers van een psychiatrische instelling. Uiteindelijk verkocht de man tijdens zijn leven maar één schilderij. 

In de serie Doctor Who ontmoeten de Doctor en zijn sidekick de kunstenaar Vincent van Gogh. In de serie wordt mooi weergegeven hoe zeer Van Gogh wordt verstoten door de mensen om hem heen. Hij wordt gek en waardeert zijn eigen werk ook laag. In de serie neemt de Doctor Vincent mee naar het Louvre, waar hij zijn succes toch nog kan zien!

Paul Cézanne

1839-1906

Paul Cézanne

Anders dan impressionisme omdat: 

• Niet alleen registreren door oog, maar ook herinneringen en kennis spelen een rol.
• Cézanne zoekt naar ordening: door de visuele werkelijkheid aan te passen, ontstaat er meer evenwicht.

"Een lege koektrommel moet je anders schilderen dan een volle, ook al is in beide gevallen de deksel dicht."

Dit is een bekende uitspraak van Cézanne. Hiermee geeft hij aan dat er meer is dan alleen hetgeen het oog registreerd: kennis en herinneringen. Wat we weten beïnvloedt hoe we kijken volgens hem.

Blz 148 De Bespiegeling

Cézanne 

Braque - Kubisme

Invloed op kubisten!

Cézanne schilderde op een innovatie manier. Hij vervormt het perspectief en vereenvoudigd vormen. Het kombineren van standpunten en opdelen in vlakken wordt later door de kubisten verder uitgewerkt. 

Paul Gauguin

1848-1903

Paul Gauguin

• Werkt in Arles een aantal maanden samen met Van Gogh
• Overtuigd dat Westerse beschaving de mens heeft beroofd van oerkracht en gevoel
• Interesse in primitieve volken
• Laat weergave van werkelijkheid, meer dan Van Gogh, los

Exotisme

In de 19e eeuw groeit in Europa de interesse voor alles wat buitenlands en exotisch is (denk aan Gauguin). Het kolonialisme, wereldtentoonstellingen, de toegenomen mobiliteit en het opkomende toerisme dragen hieraan bij. Bovendien is er de romantische behoefte om te ontsnappen aan de alledaagse, grauwe werkelijkheid. 

Afbeelding: The Royal Pavillion, Brighton 1787 - 1823. 

Kolonialisme en exotisme

Ondanks het uiterlijk wat duidelijk Oosters is, staat dit gebouw toch echt in de Engelse kustplaats Brighton. Het Britse rijk strekt zich tot ver in het oosten, waardoor invloeden veel makkelijker het Britse vasteland bereiken. Alles wat oosters en exotisch is wekt de interesse. 

Eclectische stijl

De stijl is grootendeels geïnspireerd op India, maar de architect hield zich zeker niet aan vaste bouwregels en stijlen. John Nash laat een mengeling van stijlen zien.

Lees blz. 158 van de Bespiegeling!

Fantasie

Ingres is nooit in Turkije of het midden-oosten geweest.

Veel kunstenaars gebruikten hun fantasie, omdat ze ergens nog nooit waren geweest. 

Hierdoor werden vooroordelen nog meer versterkt.

Oriëntalisme

Edward Said noemt de 19e-eeuwse westerse fascinatie voor het Oosten 'oriëntalisme': een romantische weergave van de oosterse cultuur als mysterieus, sensueel en primitief. De keuzes van de weergave van het Oosten zegt echter meer over de westerse blik dan over het Oosten zelf.