Voedingsstoffen week 1, les A

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

Voedingsstoffen 

Lesdoelen

• je noemt welke organen betrokken zijn bij het spijsverteringsstelsel 
• Je verwoordt welke 6 voedingstoffen de mens nodig heeft en waarvoor ze worden gebruikt
• Je beschrijft wat er nodig is om de zes voedingstoffen te verteren 
• module opdracht: schematische weergave van voedingstoffen 

Spijsverteringstelsel 

• Het spijsverteringsstelsel heeft als functie het voedsel te verteren.
• Spijsverteringskanaal start vanaf de mond en eindigt bij de kont
• proces van verteren  ligt tussen de 24-48 uur

Practicum eten 

Wat gebeurt er in je mond als je begint te kauwen? wat merk je, wat voel je? noteer je bevindingen!

de mondholte (farynx) bevat...

1. kauwspieren
2. gebit
3. speekselklieren
4. tong

1.2

mondholte

• Het speeksel bevat het belangrijke enzym amylase.
• amylase is een hulpstof die het afbreken van stoffen versnelt. 
• De amylase zet zetmeel om in maltose, een tweevoudig suiker. Zetmeel zit bijvoorbeeld in brood. Door de omzetting van zetmeel in suiker gaat brood na wat langer kauwen zoet smaken;

1.2.4

speekselklieren

kliercellen die amylase maken

A

lever

maag

12-vingerige darm

pancreas

dunne darm

dunne darm

Waarom hebben wij voedingsstoffen nodig?

Voedingstoffen 

• Je lijf heeft voeding nodig om te kunnen functioneren, om alles te doen wat jij van je lijf vraagt. 
• 6 soorten voedingsstoffen (Koolhydraten. eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen en water)

Welke voedingsstof wordt het meest gebruikt tijdens krachttraining?

1. Eiwitten
2. Koolhydraten
3. Vetten
4. Water

Eiwitten 

ongeveer 1/3 van je botmassa bestaat uit eiwit

• Voedingsstof en Bouwstof 
• Voedingsstof levert: energie - functioneren in ons dagelijks leven 
• Bouwstof: Weefsels in het lichaam zijn opgebouwd uit cellen. Alle cellen bevatten eiwit, denk aan de cellen in spieren, organen, het zenuwstelsel, de botten en het bloed. 
• Praktijk:  
• zorgvragers verminderd mobiel zijn: spierverlies - eiwitten- spieren te behouden/opbouwen

Welke voedingsstof speelt een belangrijke rol als energieleverancier

1. Koolhydraten
2. Mineralen
3. Vetten
4. Vitamine

Koolhydraten 

• Koolhydraten geven het lichaam energie, net als eiwitten en vetten. 
• Onze hersenen hebben constant energie nodig om goed te functioneren. Ze gebruiken koolhydraten als hun belangrijkste bron van energie, en specifiek glucose (een soort suiker). Wanneer glucose beschikbaar is, zetten de hersenen dit om in energie die ze nodig hebben om te denken, te communiceren en te reageren op prikkels.

• Koolhydraten doen meer dan energie geven. Zo geven de koolhydraten sacharose (kristalsuiker) en fructose (vruchtensuiker) een zoete smaak aan de voeding. Sommige koolhydraatrijke producten bevatten voedingsvezels. Deze zijn nodig voor een goede darmwerking. 

positief vs negatief effect

Positieve effecten van producten met koolhydraten kunnen het risico op hart- en vaatziekten verlagen

Negatieve effecten hebben deze producten met koolhydraten die niet in de Schijf van Vijf staan, omdat ze het risico op overgewicht en diabetes type 2 verhogen

welke voedingstof helpt bij de opname van vitamine A, D en E

1. eiwitten
2. koolhydraten
3. vetten
4. water

Vetten 

Belangrijkste functie: het levert energie

Daarnaast zijn vetten:

• essentiële vetzuren (vetzuren die je uit voeding moet halen, want het lichaam kan het niet zelf maken) 
• vet oplosbare vitamines (E - olie, vit A&D - Boter, halvarine, margarine) 
• vetten te verdelen in twee soorten: verzadigd en onverzadigd vet 

Verzadigd vet (verkeerd)

Verzadigd vetten: "slechte vetten 

• dierlijke producten 
• plantaardige producten 

Onverzadigd vet = oké

Onverzadigde vetten zijn 'goede" vetten 

het beschermt je tegen hart en vaatziekten 

(smeerbare boter, vloeibare bak en

braadproducten, vette vis, noten, pitten en 

zaden )

Vitamines 

• essentiële (onmisbaar) voedingstoffen (13)
• niet, of niet genoeg, zelf aanmaken
• er zijn een paar uitzonderingen!

uitzonderingen 

• Kleine hoeveelheden vitamine K maak je aan in de darm.
  
• Het lichaam zet voorlopers van vitamines uit de voeding om, zoals de provitamine A (carotenoïden) in vitamine A en provitamine D in vitamine D. In geval van vitamine D gebeurt dat in de huid onder invloed van zonlicht.
  
• Het lichaam kan zelf niacine (vitamine B3) aanmaken uit het aminozuur tryptofaan. (bloedcirculatie en bevordert gezonde cholesterolspiegel) 

vitamines kunnen zowel in water als vet opgelost worden

1. waar
2. niet- waar

Vetoplosbare vitamines 

Vitamine A

Vitamine D

Vitamine E

Vitamine K

Deze vitamines haal je vooral uit producten die vet bevatten, zoals oliën en vetten, vis, vlees, noten en melk(producten)

mineralen en spoorelementen

Mineralen zijn voedingsstoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in ons eten en drinken. We hebben mineralen nodig voor een normale groei en ontwikkeling, en een goede gezondheid. Mineralen leveren geen energie. 

Mineralen die je lichaam maar weinig nodig heeft heten spoorelementen.

• Calcium/fosfor zorgt voor de opbouw en het onderhoud van je botten en gebit.
• Chloride zorgt samen met natrium en kalium voor de vochtbalans in het lichaam.
• magnesium: vorming bot en spieren, overdracht zenuwprikkels

•  Fluoride:  beschermt tegen tandbederf.
• ijzer: vorming van rode bloedcellen (hemoglobine) vervoeren zuurstof door ons lichaam. 
• Jodium: voor de productie van schildklierhormonen, te weinig jodium (struma)
• zink: zorgt voor de opbouw van eiwitten en de groei en vernieuwing van weefsel.

welke mineralen spelen een grote rol bij een vochtbalans?

er zijn meerdere antwoorden mogelijk

1. chloride
2. kalium
3. magnesium
4. natrium

welk spoorelement heeft je lichaam nodig om de zuurstof in je bloed te vervoeren?

1. chroom
2. ijzer
3. jodium
4. zink

Struma is een zichtbare of voelbare vergroting van de schildklier, dit komt o.a. door een te kort aan...

1. calcium
2. fosfor
3. Jodium
4. Kalium

Welke symptomen wijzen erop als een zorgvrager te weinig drinkt?

aan de slag met...