H1 Cultuur van de Kerk

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Cultuur van de Kerk

H1:Leven in de middeleeuwen

Van 500 v CHR - 1500 

De Cultuur van de kerk

Na deze les heb je een globaal beeld van het leven in de middeleeuwen.

• Standenmaatschappij
• Heilsgeschiedenis
• Pelgrimages, heiligenverering en relieken.
• Internationale invloeden: Iberisch schiereiland, kruistochten, wereldreizen en handelsroutes.

Leerdoelen

1. Je kan uitleggen wanneer de middeleeuwen zijn ontstaan, welke maatschappelijke en economische ontwikkelingen plaatsvinden en wanneer ze eindigden;

2. Je kan uitleggen hoe de wetenschap ervoor stond in de middeleeuwen (bij zowel de ‘Europeanen’ als de Arabieren) en hoe de kerk hier invloed op heeft;

3. Je kent het feodale stelsel en kan de drie standen benoemen met hun bezigheden;

4. Je kan uitleggen op welke manier de kerk invloed had op het dagelijks leven van de mensen in die tijd;

5. Je kan uitleggen op welke manier de Kerk/kloosters hebben bijgedragen aan scholing.

6. Je kent de belangrijkste verhalen uit de Bijbel: schepping, zondeval, (aankondiging/ annunciatie van) Jezus geboorte, laatste avondmaal, kruisiging en opstanding van Christus, Hemelvaart, Pinksteren en Het Laatste Oordeel. Aan de hand hiervan kan je de heilsgeschiedenis uitleggen.

7. Je kan uitleggen waarom kruistochten werden ondernomen en wat de (positieve en negatieve) gevolgen waren;

8. Je kan de volgende begrippen beschrijven (en herkennen): gilden, scholastiek, relikwie, heilige geest, pelgrimages (pelgrimstochten), inquisitie, de pest.

0

Cultuur van de kerk 

Leven in de middeleeuwen

Vroege middeleeuwen                                      

325 - 1000                                                                

Hoge middeleeuwen

1000 - 1250; Romaans                                        

Late middeleeuwen

1250 - 1500; Gotiek

De stijlen lopen niet overal gelijk. In Italie is er bijvoorbeeld maar weinig gotisch werk te vinden

Wat weet je van.........

romaans en gotisch

feodale stelsel

zwarte dood

dag des oordeels

leven van Christus

pelgrimage

relieken

kruistochten

standenmaatschappij

De geestelijkheid

godsdienst, onderwijs, wetenschap (boeken kopieren)

 De adel

beschermen van anderen, bezitten grote stukken grond, rechtspreken, laten welvaart zien in kleding, gebaren, omgangsregels.

De vrije burgers en boeren

landbouw, ambachten.

ps. Boeren zonder eigen grond worden horigen genoemd, een deel hiervan was lijfeigene (eigendom van de heer)

vanaf 11e eeuw

Grote groei bevolking West Europa

• meer voedsel in hoger tempo verbouwd
• overvloedige oogsten=meer handel
• groei bestaande en komst nieuwe steden

Gilden

ong. v.a. 1300

Alleen als lid van een gilde mag je je vak uitoefenen

Wonen in de stad

Mensen worden zelfbewuster

Privéruimte respecteren

Nadelen:

Veel branden (houten huizen)

Ziektes: de pest

De Pest

De Zwarte Dood

Straf van God

De Kerk als leidraad

Het christelijke geloof is de hoogste macht, met de kerk als machtigste instituut en de paus als oppergezaghebber over het westen.

De bijbel ligt ten grondslag aan het Christendom, maar ook plato's gedachtengoed (scheiding lichaam en geest) en heidense rituelen worden verchristelijkt.

Heilsgeschiedenis

       Oude Testament: Schepping

wandtapijt (11e eeuw)

Heilsgeschiedenis

                                       Oude Testament: Zondeval: goed en kwaad

Heilsgeschiedenis

Nieuwe Testament

Geboorte, leven, sterven 

en opstanding van Christus.

annunciatie

De Annuniciatie is de boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria waarin hij aankondigt dat de Heilige Geest de Christus bij haar zal verwekken.

Heilsgeschiedenis

Nieuwe Testament

Geboorte, leven, sterven 

en opstanding van Christus.

                                                                           fresco: Giotto di Bondone 

Kerst

Geboorte van Christus in stal in Bethlehem. 

Herders komen als eerste kijken.

Heilsgeschiedenis

Nieuwe Testament

Geboorte, leven, sterven 

en opstanding van Christus.

                 

wonderen

Het wonder van de 5 broden en 2 vissen, die Jezus vermenigvuldigt om 5000 mannen die naar hem zijn komen luisteren aan het meer van Galilea, te voeden.

Heilsgeschiedenis

Nieuwe Testament

Geboorte, leven, sterven 

en opstanding van Christus.

                 

Pasen

Jezus werd gekruisigd in het jaar 33 op Golgota, de 'schedelplaats' bij Jeruzalem. Volgens de evangelist Johannes moest Jezus zijn eigen kruis erheen dragen. 

Heilsgeschiedenis

Nieuwe Testament

Geboorte, leven, sterven 

en opstanding van Christus.

Maria magdalena 

brengt het nieuws aan de apostelen

         

Heilsgeschiedenis

Nieuwe Testament

Geboorte, leven, sterven 

en opstanding van Christus.

Pinksteren miniatuur in getijdenboek

         

Heilsgeschiedenis

Het laatste oordeel

Religieuze volkscultuur

Gelovigen krijgen zo een reden om te gehoorzamen en zich te voegen naar het geloof en niet te zondigen.

Boete doen door pelgrimage langs relikwieën.

-> cultuur en geloof wordt verspreid + goed voor de economie.

Naast God en Jezus Christus worden ook heiligen vereerd.

Maria = het belangrijkst.

culturele beïnvloeding 

Middeleeuwers komen vaak niet verder dan het dorp of de stad waar ze wonen.

Door pelgrimages, kruistochten, handel en wereldreizen verandert dit gestaag.

Zo zien we steeds meer andere culturen terug in de samenleving.

Kruistochten

Her- en veroveringstochten van christelijke adel op bijvoorbeeld Palestina dat is ingenomen door de Saracenen (turks islamitisch volk).

Veel kennis en cultuur komt terug naar West-Europa

Iberisch schiereiland

Vanaf de 8e eeuw in handen van de islamitische moren. Rijke arabische cultuur.

In Toledo worden geschriften uit het arabisch naar het Latijn vertaald over o.a. filosofie, geneeskunde, algebra, alchemie etc.

Joden en christenen worden (tegen hoge belastingtarieven wel gedoogd).

Mezquita de Cordoba (783-987)

Tot 1236 de functie van Moskee, daarna een christelijke kathedraal.

Handel -> Cartografie

Overzeese handel

Groei van de welvaart (late middeleeuwen)

• Uitvinding kompas
  
• cartografie

Verhoudingen kloppen nog niet, 

maar prima om mee te navigeren

(kunstenaars en wetenschappers hebben

een vermoeden dat de wereld bol is...)

                                                                                                   kaart van de wereld 13e eeuw

Wereldreizen

Marco polo reist naar Azië (verblijf van 25 jaar)

Specerijen, papier, buskruit, porselein en brokaat.

De wonderen van de Oriënt 

oefen opgaven

Vroege middeleeuwen

Hoge middeleeuwen

Late middeleeuwen

500-1000 n Chr.

1000-1200 n Chr.

1200-1450/1500 n Chr.

Veel oorlogen en volksverhuizingen

Handelssteden ontstaan/bloeien op (Hanze)

Eerste universiteiten ontstaan

De pest zorgt voor een afname van de bevolking

Columbus ontdekt Amerika

Eerste kruistochten

Renaissance ontstaat in Italië

In het West-Romeinse rijk is veel kennis verloren gegaan tijdens de middeleeuwen. In het Oost-Romeinse rijk is wel veel bewaard gebleven bij de Arabieren. Zij liepen in die tijd voorop in de wetenschap, leg uit waar ze zich toen al mee bezig hielden.

In Europa lag de wetenschap in de handen van de geestelijken. Waarin verschilde het wetenschappelijke onderzoek dat zij deden in vergelijking met de Arabieren?

Wat zijn de functies van een gilde

Hoe ziet het onderwijssysteem
binnen de gilden eruit?

De middeleeuwen zijn doortrokken van religie. Deze religie is gebaseerd op de christelijke heilsgeschiedenis. Leg in het kort uit wat de christelijke heilsgeschiedenis inhoudt.
Betrek de schepping, de verlossing en het laatste oordeel in je antwoord.

Scheppings-

verhaal

Annunciatie

Laatste Oordeel

Opstanding

Waarom deden mensen in de middeleeuwen mee aan een kruistocht?

In de middeleeuwen maakten velen pelgrimstochten naar heilige plaatsen. Deze routes gingen langs kerken waar relikwieën van belangrijke heiligen werden bewaard. Zo werden in Vezelay relikwieën van de heilige Maria Magdalena bewaard in de Sainte-Madeleine. Leg uit wat een relikwie is en wat het verschil is tussen primaire en secundaire relikwieën.

Wat waren/ zijn redenen om op bedevaart te gaan (naar bijvoorbeeld Rome of Lourdes)?

Vooral in de vroege en hoge middeleeuwen was de maatschappij statisch, ze had een structuur waarin niet snel veranderingen plaatsvonden. Zo was de maatschappij verdeeld in een aantal standen of klassen.
Noem drie klassen uit deze maatschappij én vertel waar elke klasse zich mee bezig hield.

Geef een reden vanuit de religie waarom het moeilijk was om van sociale klasse te veranderen.

Wat is de ‘zwarte dood’?

Op de afbeelding zie je een gezelschap op de valkenjacht.
Deze voorstelling uit een getijdenboek maakt veel duidelijk over
de sociale verhoudingen in de late middeleeuwen. Het verschil in
klasse komt tot uiting in de voorstelling en in de vormgeving.
Leg dit uit en betrek de voorstelling en de vormgeving in je antwoord.

Nog even een tune-up

www.npostart.nl