Ho 5: Barok - Les 2

• KUA
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

BAROK

H5: 1600 - 1750  

Muziek, Dans en Theater

LES 2

BAROK

Manierisme

Contrareformatie

Theatraal Hofbestaan

Wereldheersers

Lodewijk XIV

Propaganda

Totaalkunst

Drama en Emotie

Clair Obscur

Dynamiek

Plasticiteit

Wetenschap

Trompe l'oeil

classicerende barok

zuidelijke stijl

BERNINI

CARAVAGGIO

RUBENS

Startvragen     

1. Wat is een intermezzo

2. Hoe ziet de opbouw van hofdansen tijdens een banket eruit

3. Wat is een madrigaal

4. Welke vorm van theater zie je hier

korte combinatie van zang-, dans en toneelstuk opgevoerd tijdens onderbrekingen van grote hoffeesten

Basse danse (heel rustig) - moresca (iets meer tempo)- volta (beweeglijker met soms wat sprongetjes)

meerstemmig lied in de moederstaal over wereldlijke zaken

Commedia dell'arte

Renaissance                            Barok       

Nadenken, studeren, met je verstand werken	Meeslepend, maakt emotie los
Statisch, evenwichtig (harmonieus) weinig contrast	Vol effecten, beweging, veel contrast, pracht en praal
Uomo Universale	Totaalkunstwerken
Kunst, wetenschap en schoonheid	Maximaal effect (Macht en propaganda)

Muziek                                       Dans 

Affectenleer	Intermedia / intermezzo
Ontstaan opera / Monteverdi	Basse danse
Monodie en homofonie	Balletti / figuurdansen
Prima prattica en Secunda prattica	oprichting Academie Royale de la Danse / Lodewijk XIV
Vivaldy, Bach en Lully

De Basse Danse 

Balletti 

Aan welke bewegingen zie je dat deze hofdans ‘laag aan de grond’ is?

Hoe zie je het figuurdansen terugkomen in het fragment?

(symmetrische patronen)

(ritmisch schrijden)

Er waren twee principes: streven naar eenheid van plaats en handeling & streven naar eenheid van alla andere zaken als voordracht, muziek, dans en zang. 

Het thema van deze dans is: de overwinning van het Goede op het Kwade. Dit thema wordt symbolisch weergegeven: overwinning van de Dag op al het slechte van de Nacht.

Het thema van deze dans is: de overwinning van het Goede op het Kwade. Dit thema wordt symbolisch weergegeven: overwinning van de Dag op al het slechte van de Nacht.

We zetten nu de stap naar de muziek, de ontwikkeling van de muziek in de barok heeft alles te maken met de opkomst van de opera......

Wat weet je van opera?

Renaissance (herhaling)

Wereldlijke

Hofmuziek

Religieuze kerkelijk

muziek

Madrigalen

Liedjes

Ars Nova

Europese stijl

e.g Guillaume Dufay

ingewikkelde madrigalen (Monteverdi)

Opera

Opera

Ontstaan van de opera: gezongen toneelstuk, muziek moet tekst ondersteunen 

Recitatief: zingend spreken, eenvoudige begeleiding met klavecimbel of luit

Basso continuo: vaste baslijn door cello (gamba) waarboven klavecimbel of luit melodieën spelen

Claudio Monteverdi (1567-1643)

Pagina 60 Basso C

Welke instrumenten spelen hier de melodiepartijsen en welke de basso continuopartij?

Welke instrumenten spelen hier de melodiepartijen en welke de basso continuopartij?

Melodie: violen

Basso continuo: klavecimbel en cello

Monteverdi

Tijdens de Barok ontstaat en ontwikkelt zich de opera tot een volwaardige kunstvorm. In 1607 wordt l Orfeo van Claudio Monteverdi voor het eerst opgevoerd aan het hof van Mantua. De prima prattica beschouwt Monteverdi als een oude stijl en hij kiest voor de seconda prattica. 

Lees blz. 61 voor het verschil tussen beiden

Welke van de 2 fragmenten is seconda prattica

1. eerste fragment
2. tweede fragment

En waarom?

affectenleer (zie blz. 61)

De affectenleer koppelt allerlei muzikale middelen zoals toonsoorten, tempo, dynamiek en instrumenten aan gevoelens. 

Lamento

klaagzang, passend bij de ideeen van affectenleer (tempo is traag en er zijn soms dissonanten om gevoel goed over te brengen)

structuur opera

Ouverture: instrumentale opening opera (langzaam en statig)

Recitatief:Voortgang van het verhaal door zing-spreken op eenvoudige begeleiding in akkoorden

Aria: lied om gedachten en emoties te uiten

Koor: omstanders in het stuk die commentaar geven op de dramatische handelingen  (vieren of lijden mee)

Vocale muziek  blz. 59-61

KERKELIJKE MUZIEK

Oratorium: gezongen bijbelverhaal

Passie: lijden en sterven van Christus

Koralen: eenstemmige samenzang

Cantate: kort muziekstuk in volkstaal, gebaseerd op bijbelse teksten.

Instrumentale muziek 

Met contrasten in dynamiek en klankkleur komt drama en gevoel tot stand. (Affectenleer)

Sonate: instrumentale tegenhanger van de Cantate (Chiesa voor kerk, Chamera=kamermuziek)

Concerto: stukken voor ensembles met een soort dialoog tussen klein groepje muzikanten en het orkest

Theater in de 17e eeuw: Tragedie

• Lodewijk XIV
• Franse Tragedie
• Aristotelische regels
• Bedrijven en tonelen
• Corneille
• Racine

In het klassieke drama wordt er vastgehouden aan de drie eenheden van Aristoteles: Eenheid van tijd = het op het toneel voorgestelde gebeuren mag de tijdsduur van een etmaal niet overschrijden. de eenheid van plaats = het geheel moet zich op dezelfde of nagenoeg 

dezelfde plaats afspelen. De eenheid van handeling = geen niet terzake doende nevenintriges mogen de strakke lijn verstoren. Zowel Racine als Corneille als Molière zijn vertegenwoordigers van dit 

klassieke drama

Het klassiek drama wordt opgedeeld in bedrijven en elk bedrijf is weer 

onderverdeeld in tonelen: dit is een spelfragment waarin het aantal aanwezige personen niet verandert. Een toneelstuk kan voorafgegaan worden door een proloog en afgesloten worden door een epiloog. 

Jean Racine(La Ferté-Milon, 21 december 1639 - Parijs, 21 april 1699) was een Frans toneelschrijver, een van de "grote drie" van de zeventiende eeuw in Frankrijk (samen met Molière en Corneille). Racine schreef voornamelijk tragedies, maar ook één komedie (Les Plaideurs). Racine's beste stuk is Phèdre, in dit stuk is er sprake van subtiele psychologie en de spanning van de samengebalde plot, waardoor het als een meesterwerk beschouwd mag worden. 

De regeringsperiode van Lodewijk XIV gold als een bloeitijd van het Franse theater. Kardinaal Richelieu, eerste minister van Staat en invloedrijkste raadgever van Lodewijk XIV, bleek een belangrijk pleitbezorger van het publieke theater. Omstreeks 1641 kreeg het beroep van acteur dankzij hem een legale status. Richelieu kende twee reeds bestaande gezelschappen extra middelen en bovendien een eigen theater toe. Parijs kreeg daardoor twee gesubsidieerde gezelschappen, een voor de komedie en een voor de tragedie. Beide gezelschappen werden voorzien van vormgevers en Franse toneelschrijvers.

De invloed van de Italiaanse cultuur was groot, maar de Franse kunstenaars wisten zich daar gaandeweg aan te ontworstelen. Een groep Franse schrijvers bestudeerde de klassieke literaire werken en ging zich daarna bezighouden met stelregels en grammatica van het drama. Hiermee werd de basis gelegd voor de Franse tragedie. Dit genre bereikte zijn hoogtepunt in het werk van Corneille en Racine. Molière ontwikkelde de Franse komedie.

Pierre Corneille (Rouen, 6 juni 1606 – Parijs, 1 oktober 1684) was een Franse toneelschrijver in de 17e eeuw. Al op jonge leeftijd raakte hij aan het jezuïetencollege onder de indruk van de Romeinse schrijvers uit de Oudheid. Corneille schreef een tragikomedie: Le Cid, hierdoor werd hij een van de belangrijkste toneelschrijvers van zijn tijd. Hij versterkte deze positie met een serie tragedies over klassieke onderwerpen. In 

zijn latere leven ontstond rivaliteit met de jongere toneelschrijver: Racine. 

• Molière
• Comédie
  Française

Molière, zoon van een hoffunctionaris, kreeg zijn opleiding op een jezuïtenschool. Molière werd leider van een toneelgezelschap en reisde rond door Frankrijk. Zijn stukken waren gebaseerd op de improvisatie-stijl van de commedia dell'arte, door Molière zelf bewerkt ( bv. in l'avare - de vrek). 

Zijn komedies zijn eigentijds en zeer Frans, waardoor ze succesvol waren. Ook traden ze op in Versailles voor Lodewijk XIV. 

Molière schreef o.a.: Tartuffe, Le Misanthrope, Les Femmes Savantes, L'Avare, Le Bourgeois gentilhomme, Le Malade imaginaire. 

Theater in de 17e eeuw: Komedie

Na de dood van Molière verbleekt het Franse theater enigszins totdat de Comédie Française opgericht wordt, waarin het toneelgezelschap van Molière en nog een ander toneelgezelschap samengevoegd worden: daarmee worden de tradities van Molière hoog in het vaandel gehouden. 

Herhaling Hofcultuur

Toets op 30 juni

Lees het boek helemaal door, maak een samenvatting

en bekijk de bijbehorende Lessonup presentaties.