existentialisme

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Context

Na WWII:
Hoe kunnen we weer vertrouwen vinden in de mens?
Wat is de betekenis van een wereld waarin zoveel ellende heeft kunnen plaatsvinden? 

--> Nieuwe rol voor de mens, ontstaan van het existentialisme

Absurdisme

- o.a. Albert Camus

Het leven heeft geen betekenis uit een externe bron.

Oplossing:
Accepteren dat het leven nu eenmaal absurd is: leef nu & vol overgave, eigen keuzes

Existentialisme

- o.a. Jean-Paul Sartre

Het leven heeft geen betekenis uit een externe bron.

Oplossing: Zelf betekenis geven aan het leven. Je hebt hierbij de verantwoordelijkheid om de juiste daden uit te voeren. 

Wat is het existentialisme?

Dit bekijken we aan de hand van quotes van Sartre

Jean-Paul Sartre

Frans auteur, toneelschrijver, filosoof en politicus

Bekendste figuur in het Franse existentialisme

o.a. Le mur, La Nausée, L'Être et le Néant

Jean-Paul Sartre, quote 1

"L'existence précède l'essence"
(De existentie gaat vooraf aan de essentie)

Essentie

Plato:
alles, inclusief de mens, heeft een essentie =

een groep kerneigenschappen die noodzakelijk zijn voor het ding om te zijn wat het is

Bijvoorbeeld: 
een fiets(je) kan van hout, staal of aluminium zijn (geen essentie), het kan fietstassen, een kinderzitje of mandje hebben (geen essentie), het kan een mountainbike of een omafiets zien (geen essentie) maar het moet altijd wielen hebben (essentie)

Zonder de essentie is het ding niet meer "wat het is"

Essentie

Essentialisme was de standaardgedachte tot ver in de 19e eeuw:

Het idee bij essentialisme is dat mensen ook een essentie hebben, enkele fundamentele eigenschappen die je een doel geven in het leven.  De essentie heb je al in je vóór je geboren wordt.

Niet alleen religie of spiritualiteit, ook zaken als DNA zouden je acties in het leven al kunnen bepalen/beïnvloeden voordat je überhaupt geboren bent.

Existentialisme

Sartre zegt:
Het is juist andersom, existentie (het bestaan) gaat vooraf aan de essentie.
L'existence précède l'essence.

Je wordt geboren (existentie), en daarna pas geef je betekenis aan je leven (essentie).

Er is geen vooropgesteld doel.

En nu?

Volgens het existentialisme heeft het leven dus geen vooropgesteld doel. Wat te doen met die betekenisloosheid?

Een duizelingwekkende vrijheid

Zonder vooropgezet doel, is de mens teruggeworpen op zichzelf en "gedoemd tot de vrijheid". 

De mens kan zich voor zijn daden niet langer
verschuilen achter instanties of waarden. De ultieme
vrijheid betekent dan ook volledige verantwoordelijk-
heid voor je daden:

je moet je eigen morele code ontwerpen.

Jean-Paul Sartre, quote 2

"L'existentialisme est un humanisme"
(Het existentialisme is een humanisme)

Een duizelingwekkende vrijheid

Hieruit volgt: 

L'existentialisme est un humanisme.

Het humanisme verving het bovennatuurlijke verklaringsmodel van de kerk door het concept

van de mens als maat van alle dingen. De mens geeft zelf zijn leven zin.

De mens staat centraal: het zijn alleen zijn daden die

tellen ("Nos actes seuls nous jugent").

Dus geen religie, geen psychoanalyse, alleen

je daden bepalen of je goed leeft.

Wat zijn dan de juiste daden?

Je kunt je daden niet afleiden uit een autoriteit (ouders, docenten, geestelijken, regeringsleiders), want dat zijn ook maar mensen zoals jij, en zij moesten er ook zelf achter komen hoe ze goed konden leven.

Wat dan wel volgens Sartre: "authentiek leven".
Hoe doe je dat?

Wat is juist?

Voorbeeld van Sartre: 

Een jonge man twijfelt tussen twee "goede daden".

1) Vechten in de oorlog
2) Thuisblijven om voor zijn zieke moeder te zorgen.

Wat is de juiste keuze?