Doornemen lesstof hoofdstuk 3 en 4, deel 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Doornemen lesstof Hst. 3 en 4

Voornaamwoordelijk bijwoord

Betrekkelijk voornaamwoord

Btvn met ingesl.antecedent

Bijvoeglijke bijzinnen

Onderwerpszinnen

Voorlopig onderwerp

Ontleden

Bijvoeglijk gebruikt vd

Koppelteken

weglatingsteken

apostrof

 trema

 accent

 

Voornaamwoordelijk bijwoord

Geen voornaamwoordelijk bijwoord

Hij dacht er met veel spijt aan terug.

Zij was erop gebrand een stoere indruk te maken. 

Nog een strik eromheen, en het cadeautje is klaar.

Voordat hij het wist, zat hij aan de kant.

Daarom vieren we zijn verjaardag morgen en niet vandaag.

Voornaamwoordelijk bijwoord

Een voornaamwoordelijk bijwoord is een combinatie van één van de bijwoorden van plaats er, hier, daar, waar, ergens, nergens en overal en één of meer voorzetsels (bijvoorbeeld aan, bij, voor) of met de bijwoorden af, heen en toe. 

(1) Waarover spraken zij, die twee daar op het hek?

(2) Ik wil me nergens mee bemoeien.

Het voornaamwoordelijk bijwoord kan ook worden gesplitst door een zinsdeel, bijvoorbeeld:

(3a) Dit is niet datgene waarover het gaat.

(3b) Dit is niet datgene waar het over gaat. (waar…over is een gesplitst voornaamw. bijwoord)

Maak een zin met een betrekkelijk voornaamwoord. Geef ook het antecedent.

Betrekkelijk voornaamwoord

Een betrekkelijk voornaamwoord (btv) wijst terug naar het antecedent, een woord of een groepje woorden dat al eerder genoemd is. De belangrijkste betrekkelijke voornaamwoorden zijn: die, dat, wie, wat.

- Dat verwijst naar een onz. zelfstandig naamwoord: Hij aait het katje dat drie maanden oud is.

- Die verwijst naar alle andere zelfstandige naamwoorden: Hij aait de kat die al acht jaar oud is.

- Wie staat vaak na een voorzetsel en verwijst naar personen: Zijn broer, op wie hij veel lijkt, aait de kat nooit.

- Wat verwijst naar: een onbepaald voornaamwoord: Dat is iets wat hij graag doet.  Een superlatief: Je kat aaien is het beste wat je bij stress kunt doen. Een hele zin: Hij zat zijn kat te aaien, wat hij bij stress wel vaker deed.

Het betrekkelijk voornaamwoord wie kan zowel met als zonder ingesloten antecedent voorkomen.

1. Waar
2. Niet waar

Dat en wat kunnen allebei betrekkelijke voornaamwoorden zijn met ingesloten antecedent.

1. juist
2. onjuist

Een betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent is...

1. Hetgeen waar een betrekkelijk voornaamwoord naar verwijst
2. Een betrekkelijk voornaamwoord dat nergens naar verwijst
3. Een betrekkelijk voornaamwoord waar het antecedent al in zit
4. Dat wat voor het betrekkelijk voornaamwoord staat

Wat is de functie van een bijvoeglijke bijzin?

1. Die is er niet, de bijzin is zogezegd 'zinloos'
2. Die geeft informatie over een zelfstandig naamwoord
3. Die geeft informatie over een bijvoeglijk naamwoord
4. Die geeft informatie die je kan weglaten

Welke zin heeft een bijvoeglijke bijzin?

1. De docent heeft weer een leerzame quiz gemaakt.
2. De docent Nederlands heeft vandaag weer een quiz gemaakt.
3. Een quiz is weer gemaakt door de docent die Nederlands geeft.
4. Een quiz is gemaakt door de docent Nederlands.

Een bijvoeglijke bijzin is een apart zinsdeel.

1. ja
2. nee

Bijvoeglijke bijzin

Als een bijvoeglijke bepaling een zin is, noemen we die zin een bijvoeglijke bijzin (bvb-zin). De bijvoeglijke bijzin is geen zelfstandig zinsdeel, maar vormt samen met het antecedent een zinsdeel.

Een meisje dat heel aardig is,|| geeft | hem | een lift.

Een meisje dat heel aardig is = onderwerp

dat heel aardig is = een bijvoeglijke bijzin bij een meisje

Een bijvoeglijke bijzin begint meestal met een betrekkelijk voornaamwoord.

Dat hij de bus mist, gebeurt dagelijks.
Wat is de functie van de bijzin?

1. onderwerpszin
2. lijdendvoorwerpszin

In welke zin staat een onderwerpszin?

1. Dat hij zijn oma helpt, is een goede daad.
2. Wie stout is, geef ik straf.
3. Dat Peter niet komt opdagen, vind ik erg jammer.
4. Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten.

Onderwerpszin

Een bijzin die in een samengestelde zin fungeert als onderwerp noemen we een onderwerpszin (o-zin). De onderwerpszin begint met:

- de voegwoorden dat of of:

Dat hij de bus mist, gebeurt bijna dagelijks.

Soms wordt de eigenlijke onderwerpszin voorafgegaan door het persoonlijk voornaamwoord het; het is onderwerp en verwijst naar de onderwerpszin. Daarom heet het een voorlopig onderwerp:

Staat er een o-zin en/of een voorlopig onderwerp in deze zin?
Zo ja, geef aan wat de o-zin is en wat het voorlopig onderwerp

Het was opmerkelijk te noemen dat we nu al onderweg naar onze bestemming waren.

Staat er een o-zin en/of een voorlopig onderwerp in deze zin?
Zo ja, geef aan wat de o-zin is en wat het voorlopig onderwerp

Het is niet langer verdedigbaar dat dit de beste oplossing is.

Staat er een o-zin en/of een voorlopig onderwerp in deze zin?
Zo ja, geef aan wat de o-zin is en wat het voorlopig onderwerp.

Hij wist best dat hij goed strips kon tekenen.

In welke volgorde ontleed je een zin?

Volgorde ontleden

1. Enkelvoudige of samengestelde zin?
2. Hoofdzin ontleden
3. PV - O - WG/NG - LV - MV - VZV - BWB - BVB
4. Bijzin benoemen 

Samengestelde zinnen ontleden

Bepaal eerst wat de bijzin en wat de hoofdzin is. De hoofdzin kan je 'gewoon' ontleden. Denk aan volgorde zinsdelen!

Als je gelijk ziet welke functie de bijzin heeft, kan je 'm direct benoemen. Als je dat lastig vindt, vervang je de bijzin eerst door één zinsdeel. Dan kan je gewoon het stappenplan van zinsontleding volgen. Welk zinsdeel is het? Schrijf dit als ....... - zin en je hebt de bijzin benoemd! 

Wat is juist?

1. De gestrandde reiziger
2. De strandende reiziger
3. De gestranden reiziger
4. De gestrande reiziger

Wat is juist?

1. De verwoestten huizen
2. De verwoeste huizen
3. De verwoestte huizen
4. De verwoesten huizen

Wat is juist?

1. Gisteren begeleiden zij de vrouw naar huis.
2. Gisteren begeleidden zij de vrouw naar huis.

Wat is juist?

1. Het gisteren vermaaide gras
2. Het gisteren gemaaide gras
3. Het gisteren gemaaidde gras
4. Het gisteren gemaaiden gras

Wat is juist?

1. Zij vergiste zich gisteren
2. Zij vergisten zich gisteren
3. Zij vergistte zich gisteren
4. Zij vergistten zich gisteren

Voltooid deelwoord

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruiken?

Zo kort mogelijk!

Persoonsvorm verleden tijd/voltooid deelwoord

Pas de spellingsregels toe!

Koppelteken?

1. stage uren
2. stage-uren
3. stageuren

Koppelteken?

1. minijurk
2. mini-jurk

Koppelteken?

1. non-stop
2. non stop

Wel of geen koppelteken?

1. A4 formaat
2. A4-formaat

Maak een zin en gebruik een weglatingsteken.

Koppelteken en weglatingsteken

auto-onderdelen: koppelteken tegen klinkerbotsing

wc-papier: koppelteken in een samenstelling met een afkorting

peper-en-zoutstel: koppelteken in een samenstelling met een woordgroep 

non-verbaal: koppelteken na een voorvoegsel

kabinet-Rutte: koppelteken in commissies die naar een persoon zijn vernoemd

donderdag- of vrijdagavond: weglatingsteken om woorden met gelijke onderdelen te verkorten