16 november

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

Klassenregels

Je mobiel en oordopjes zijn uit het zicht.

Je Ipad ligt plat op tafel, tenzij anders aangegeven.

De Ipad wordt alleen gebruikt voor lesdoeleinden.

Je jas hangt op de gang.

Als de docent praat, ben je stil. Je steekt je vinger op als je iets wilt zeggen.

Je eet en drinkt niet tijdens de les.

Je hebt een actieve werkhouding.

Je hebt je leerwerkboek en leesboek mee en maakt je huiswerk.

Lesopzet

Deel 1: lezen 15 minuten

herhalen meewerkend voorwerp en bedrijvende en lijdende vorm

werken aan 3.7 en 3.5

Deel 2: pauze 10 minuten

Instructie voltooid deelwoord en tegenwoordig deelwoord

en hoofdletters.

Leerdoelen

Ik herken het meewerkend voorwerp.

Ik herken of de zin in een bedrijvende of lijdende tijd staat.

Ik weet hoe ik een voltooid deelwoord en een tegenwoordig deelwoord schrijf.

Ik weet wanneer ik een hoofdletter schrijf.

Volgorde ontleden

persoonsvorm

werkwoordelijk gezegde

onderwerp

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

Meewerkend voorwerp

Er staat aan of voor voor of je kunt deze woorden ervoor denken.

Hij geeft hem een Ferrari.

Je kunt voor hem 'aan' denken. Hem is meewerkend voorwerp.

Niet elke zin heeft een meewerkend voorwerp!

Bedrijvend/actief

Jara laat de hond uit.

In deze zin is Jara het onderwerp. Zij doet iets: zij laat de hond uit.

In deze zin verricht het onderwerp de handeling uit het werkwoordelijk gezegde. Zo’n zin noemen we bedrijvend of actief.

Andere voorbeelden van lijdende zinnen:

Het meewerkend voorwerp wordt uitgelegd.

De oefeningen worden gemaakt.

Andere voorbeelden van bedrijvende zinnen:

De docent legt het meewerkend voorwerp uit.

De leerlingen maken de oefeningen.

lijdend/passief

De hond wordt uitgelaten.

In deze zin is de hond het onderwerp. Dit onderwerp doet zelf niets. In deze zin ondergaat het onderwerp de handeling van het werkwoordelijk gezegde. Zo’n zin noemen we lijdend of passief.

Andere voorbeelden van lijdende zinnen:

Het meewerkend voorwerp wordt uitgelegd.

De oefeningen worden gemaakt.

De hond wordt door Jara uitgelaten.

Het meewerkend voorwerp wordt door de docent uitgelegd.

De oefeningen worden door de leerlingen gemaakt.

Soms vind je in een lijdende zin ook informatie over wie iets doet. Dat zinsdeel begint dan met het woord door.

Lijdende zinnen bestaan altijd uit een vorm van worden of zijn + een voltooid deelwoord.

De hond wordt na het eten altijd uitgelaten (door Jara).

Bij thuiskomst is de afwas gelukkig al gedaan (door haar broer).

Je herkent een lijdende zin dus op de volgende drie manieren:

• Het onderwerp doet zelf niets, maar er wordt iets mee gedaan.

• Er staat een door-bepaling in, of die kun je er zelf bij bedenken. 

• Er staat altijd een vorm van worden of zijn in de zin. 

bedrijvend of lijdend?
Sommige van mijn klasgenoten zitten tijdens de les te appen.

1. bedrijvend
2. lijdend

Ze worden door hun pa of ma geappt over boodschappen bijvoorbeeld.

1. bedrijvend
2. lijdend

Ik wil liever niet gestoord worden

1. bedrijvend
2. lijdend

Ik wil me kunnen concentreren op school.

1. bedrijvend
2. lijdend

meewerkend voorwerp
Zij schonken het museum een schilderij.

1. Zij
2. schonken
3. het museum
4. een schilderij

Jesper gaf zijn vrouw een gouden ring.

Meewerkend voorwerp

1. Jesper
2. gaf
3. zijn vrouw
4. een gouden ring

Mijn vriendin gaf mijn ouders een rode fles wijn.
Meewerkend voorwerp

1. gaf
2. Mijn vriendin
3. een rode fles wijn
4. mijn ouders

Zij regelt wel een groot huis voor jullie.

Meewerkend voorwerp

1. Zij
2. regelt
3. wel
4. voor jullie

Het cadeau werd aan Luca gegeven.

Meewerkend voorwerp

1. Het cadeau
2. werd
3. aan Luca
4. gegeven

Morgen maken wij voor jou een taart.

1. Morgen
2. voor jou
3. maken
4. een taart.

Werk verder aan je brief of werk aan hoofdstuk 3 paragraaf 5 woorden.

In leerjaar 1 heb je geleerd hoe je het voltooid deelwoord spelt. Bij een voltooid deelwoord (vd) staat in de zin altijd ook een vorm van hebben, zijn of worden.

Het voltooid deelwoord staat meestal achteraan in de zin.

Een voltooid deelwoord begint vaak met ge-. Maar als de infinitief begint met ge-, be-, ver-, ont-, er-, of her-, dan komt er géén ge- voor het voltooid deelwoord.

gebeuren – is gebeurd

ontwerpen – is ontworpen

Voltooide deelwoorden van zwakke werkwoorden eindigen op -d of -t. Je kunt op twee manieren bepalen of het -d of -t wordt:

1 Maak het woord langer en schrijf wat je hoort: -d of -t.

2 Gebruik ’T KoFSCHiP X.

Voltooide deelwoorden van sterke werkwoorden eindigen meestal op -(e)n.

slapen – heeft geslapen

zwemmen – heeft gezwommen

Let op:

Bij sommige werkwoorden hoor je geen verschil tussen de hij/zij/het-vorm van de pv en het voltooid deelwoord, maar schrijf je beide vormen anders.

De leerling herinnert zich alles. – De leerling heeft zich alles herinnerd.

Marc vertelt een lang verhaal. – Marc heeft een lang verhaal verteld.

Het tegenwoordig deelwoord (td) geeft aan dat een handeling nog bezig is.

Je vormt een tegenwoordig deelwoord door -d achter de infinitief te zetten:

fluiten – fluitend

De postbode brengt fluitend de post rond.

Het tegenwoordig deelwoord kun je vervangen door een bijzin met terwijl:

mopperen – mopperend

De spelers verlieten mopperend het veld.

Terwijl ze mopperden, verlieten de spelers het veld.

Filmpjes methode voltooid deelwoord en tegenwoordig deelwoord

Hoofdletters: begin van een zin of citaat

Morgen proberen wij het nog een keer.

De docent vroeg: 'Wie wil als eerste presenteren?’

voor eigennamen van

personen

straten

merken (Coca Cola)

voor aardrijkskundige namen en afleidingen daarvan:

– Amsterdam, Europa, de Pyreneeën, het IJsselmeer, een Rotterdams café,

– het Chinees, de Engelse les,

Bij feestdagen

Kerstmis, Koningsdag, Hemelvaart, Suikerfeest

 bij 's en 't

Als een zin begint met ’s of ‘t, dan schrijf je dit met een kleine letter. Het woord daarna krijgt een hoofdletter.

’s Zomers hebben alle leerlingen in Nederland een lange vakantie.

’t Gooi ligt in de provincie Noord-Holland.

 bij getallen

Als een zin begint met een getal in cijfers, dan gebruik je daarna géén hoofdletter.

100 meter voor het einde zakte de marathonloper in elkaar.

bij achternamen met een tussenvoegsel

Als de voornaam of -letter ontbreekt, dan schrijf je het tussenvoegsel van de achternaam wél met een hoofletter.

Daar lopen mevrouw Van Heuvel en Jan van den Zande.

H. ter Borg werkt samen met mevrouw Van der Pak-de Biezen.

Spreek ik met De Bruin?

Wie zelf een naam bedenkt, mag bepalen hoe hij die schrijft. Daarom zijn er soms uitzonderingen: iTunes, iPad.

Maken: paragraaf 3.8

(Klaar? lezen of 3.5)