§2.1 Vrijheid of veiligheid?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

§2.1 Vrijheid of veiligheid?

Rechtsstaat

leerdoelen

     1. Je kunt de kenmerken van de rechtsstaat benoemen en uitleggen waarom een rechtsstaat een wettelijk vastgelegde overheidsmacht nodig heeft.

    2. Je kunt met behulp van de filosofie van Thomas Hobbes uitleggen hoe machtssoevereiniteit kan bijdragen aan orde en veiligheid in de samenleving.

    3. Je kunt beargumenteren dat de overheidsmacht aan regels gebonden moet zijn en dat dit gevolgen heeft voor het dilemma van de rechtsstaat.

Vrijheid of veiligheid?

ondermijning

ondermijning is een gevolg van veel verschillende vormen van criminaliteit, waarbij de grenzen tussen de bovenwereld en de onderwereld vervagen. Criminelen richten voor hun activiteiten bedrijven op, vragen vergunningen aan en huren en kopen panden.

Ondermijning is een groot hedendaags probleem binnen onze rechtsstaat. Cruciaal is de medewerking van buren en omgeving.

Bovendien

Ps. Dit is in de staat achter mijn straat. Dus een keurig nette wijk waar criminaliteit gemixt wordt met het leven van gewone burgers, die daar niet om gevraagd hebben en wiens leven erdoor zelfs in gevaar gebracht kunnen worden.

Ondermijning vraagt om een goede gerichte planmatige aanpak

De politie is afhankelijk van informatie van de burger en van andere overheidsinstanties. De privacywetgeving maakt dit echter wel lastig en verzwakt de aanpak van de politie.

De politie moet bij alle gegevens van de burgers kunnen!

1. eens
2. oneens

Geweldsmonopolie

• Overheid heeft geweldsmonopolie
• Politie (en leger en brandweer) voeren het uit
• Doel : orde handhaven en criminaliteit opsporen 
• Strenge regels en controlemechanismen om misbruik te voorkomen 
• Er ontstaan soms dilemma's: bijv. i.v.m. privacy (afluisteren) en onderscheid tussen verdachten

Rechtsstaat

Recht: het geheel van geldende rechtsregels 

Staat: een bepaald gebied waar een overheid macht uitoefent over een bepaald volk

In een rechtsstaat worden de rechtsregels gemaakt door de wetgevende macht (in ons land het parlement) en gelden ze voor alle burgers.

Waarom accepteren we de regels?

• om onderlinge strijd te voorkomen  (Hobbes)
• recht van de sterkste te beperken/bescherming zwakkeren
• voor het inleveren van individuele vrijheid krijgen we orde en veiligheid terug

Hobbes

- Vreesde voor een 'oorlog van allen tegen allen' als we geen hogere macht (=de Leviathan) hebben die ons in toom houdt. Dit omdat iedereen aan zijn eigen belang denkt ('de mens is een wolf').

- Sociaal contract: burgers staan een deel van hun vrijheid af aan de overheid in ruil voor orde en veiligheid.

Kenmerken rechtstaat

1. de aanwezigheid van grondrechten

2. het legaliteitsbeginsel:  

    a. alles wat de overheid doet moet gebaseerd zijn op de wet

    b. je kunt alleen gestraft worden voor dingen die op dat moment strafbaar zijn

3. machtenscheiding (Trias Politica)

4. een onafhankelijke rechtspraak

Dit alles vastgelegd in de grondwet waarin de burgers beschermd worden tegen willekeur en machtsmisbruik overheid (rechtsbescherming).

Functioneerde NL in coronatijd als een rechtsstaat? 

1. grondrechten?

2.legaliteitsbeginsel?

3. machtenscheiding?

4.onafhankelijke rechtspraak?

Wat vind jij?

Dilemma's

Vrijheid of veiligheid. Wat vind je van de volgende stellingen?

Vrijheid of veiligheid.
Een helm voor fietsers moet verplicht worden.

Vrijheid of veiligheid.
De overheid mag telefoons afluisteren om criminelen op te sporen en de samenleving veilig te houden

Aan de slag

Maak de volgende opdrachten van §2.1: 

5k, 6k, 8t en 11t