2V1: Thema 5: BS 3: Genen en allelen (2/2)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 5: BS 3: Mutaties & kanker

Programma

-Terugblik 

- uitleg BS 3 (deel 2)

-Opdracht a.d.h.v. filmpje

-Afsluiting

Kwallen kunnen licht geven in het donker. Wetenschappers hebben een manier gevonden om een deel uit de cel te halen en dit te plaatsen in de geslachtscel van een varken. Hierdoor werden er biggetjes geboren die licht gaven in het donker.

Welk deel werd overgeplaatst van de kwal naar de geslachtscel van het varken?

1. een basenpaar
2. een gen
3. een chromosoom
4. een eiwit

Leerdoelen

-Je kunt omschrijven wat een mutatie, mutant en mutagene invloeden zijn.

-Je kunt omschrijven wat kanker is.

-Je kunt het verschil uitleggen tussen een goedaardige en een kwaadaardige tumor.

Wat is een mutatie?

Mutatie

mutatie = een plotselinge verandering van het genotype

Chromosoom beschadigd = één of meer allelen zijn dan gemuteerd

Ernst is afhankelijk van de locatie van de mutatie

Mutaties & het coronavirus

-'Spike'-eiwitten aan de buitenkant van het virus veranderen

Waarom is dit een probleem?

Links zien we een lichaamscel en een eicel. In beide cellen vind dezelfde mutatie plaats. Wat kun je zeggen over de schade die deze mutatie aanricht?

1. De mutatie zorgt in beide cellen niet voor schade
2. De mutatie zorgt voor meer schade in een lichaamscel
3. De mutatie zorgt voor meer schade in een eicel
4. De mutatie zorgt in beide celtypen voor schade

Locatie van een mutatie

Lichaamscel:

-Meestal geen gevolgen

-Andere lichaamscellen blijven onveranderd

Geslachtscel (eicel/zaadcel):

-Meestal grote gevolgen

-Gemuteerd allel in bevruchte eicel

-Nakomeling met in elke lichaamscel gemuteerde allelen

Heeft dit gevolgen voor het fenotype?

Dit is niet altijd zo

-Afhankelijk of het gemuteerde allel sterker (dominant) is t.o.v. het gezonde allel

Hangt af van hoe sterk het allel is

Albinisme

Mutant: organisme met mutatie zichtbaar in het fenotype

Albino: mutatie in genen voor melanine (pigment) productie

-Waarneembaar in het fenotype

Waarom hebben albino's altijd rode ogen?

Geen pigment in hun ogen, bloedvaten schijnen door

Hoe krijg ik een mutatie?

Mutagene invloeden:

-Straling

-Chemische stoffen

Voorbeeld:

Atoombommen in Japan

Hiroshima/Nagasaki

-Enorm veel radioactieve straling

-Zorgde voor veel mutaties bij bewoners

-Nog steeds kinderen met afwijkingen

Waarom?

-Meer gemuteerde allelen in geslachtscellen van slachtoffers 

Kanker

-Mutaties in genen die celdeling regelen

-Cellen gaan ongeremd delen

-Ontstaan van gezwel/tumor

Kwaadaardige tumor = kanker

Goedaardig of kwaadaardig?

Uitzaaiing

-Cellen van de tumor komen in bloed/lymfe

-Meegevoerd naar andere lichaamsdelen

-Opnieuw ongeremde deling
-Overal in het lichaam ontstaan tumoren

-Witte haai krijgt nooit kanker

-Heeft genen die DNA-schade herstellen/tegen gaan

-Gentherapie: geselecteerde mutaties bij mensen maken om deze genen te imiteren

Artikel

https://wibnet.nl/dieren/zeedieren/haaien/killerhaai-wordt-redder?fbclid=IwAR0115MZU_zNoZ_WmDZi8MKp2CumqA9HVZ0vmy5N7tJpPdo1ZtCXaXrC6qg

01:39

Kim heeft borstkanker met uitzaaiing. De dokter legt uit aan Kim dat in haar geval het verwijderen van het gezwel in haar borst d.m.v. een operatie niet voldoende is. Leg uit waarom een operatie niet voldoende is.

03:16

Leg uit waarom patiënten die chemotherapie krijgen, last hebben van haarverlies

de volgende les

Huiswerk:

BS 3: opdracht: 2-8-9

Volgende les:

G1: Toeval practicum (077)

G2 & G3: BS 4 (H) & BS 7 (V) + toetsbespreking