Samentrekking

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1,2

SAMENTREKKING

Wat is een samentrekking?

Bij samentrekken mag je een woord dat of een woordgroep die twee keer in de zin voorkomt, een keer weglaten.

Bijvoorbeeld:

De meeste scholieren lezen liever Engelse boeken dan Franse (-).

Het woord BOEKEN is weggelaten.

Dat mag: dat is een correcte samentrekking.

Bijvoorbeeld:

Ik drink liever witte wijn dan rode (-).

Het woord WIJN is weggelaten. 

Dat mag, dat is een correcte samentrekking.

Wanneer mag je dat doen?

Als je een samentrekking wilt maken, mag dat alleen als het weggelaten woord in beide zinnen:

• enkelvoud of meervoud is (getal)
• dezelfde functie heeft (ow, pv of lv)
• dezelfde betekenis heeft

De man loopt op straat.

De man denkt na.

De man loopt op straat en de man denkt na.

De man loopt op straat en hij denkt na.

De man loopt op straat en denkt na.

Samentrekking

- de woorden moeten hetzelfde getal zijn

(enkelvoud of meervoud)

Goed: Elza drinkt graag thee, maar Lotte  (-) liever koffie.

Fout: Mijn ouders slapen in de caravan en ik  (-)  in de tent.

Samentrekking

- als je ow en pv in een zin samentrekt, moeten die op dezelfde plaats staan in de zin

Goed: Vandaag staan wij vroeg op en gaan  (-)  zo snel mogelijk aan de slag met ons huiswerk.

Fout: Vanmorgen kwam Han te laat, want  (-)  had zich verslapen.

Samentrekking

- de woorden moeten dezelfde betekenis hebben

Goed: Mijn T-shirts zijn gekrompen, maar mijn sokken  (-)  niet  (-) .

Fout: Lisa kromp ineen van de pijn en haar truitje  (-)  in de was.

Foutieve samentrekking: wat gaat hier fout? 

• Ik ben gisteren zonder jas naar huis gefietst en nu hartstikke ziek. 
• Eerste deel van de zin: ben = hww (ben gefietst) 
  
• Tweede deel van de zin: ben = kww (nd = hartstikke ziek)
  
• Dus niet dezelfde functie in de zin
• Verbetering: Ik ben gisteren zonder jas naar huis gefietst en ben nu hartstikke ziek. 
  

Is de samentrekking juist of onjuist?

Het huiswerk was niet moeilijk en heb ik onder de les al afgemaakt.

1. juist
2. onjuist

Is de volgende zin een samentrekking?
'Marc zit op voetbal en Faisal ook.'

1. Ja
2. Nee

Ik moet en zal slagen dit jaar, want ik wil echt niet blijven zitten in klas 1.

1. geen samentrekking
2. foutieve samentrekking
3. goede samentrekking

In de toetsweek worden er lange en korte toetsen afgenomen.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Sinterklaas had acht bier en een mijter op.

1. foutieve samentrekking
2. goede samentrekking

Verbeter de zin; Enkele werknemers van onze zaak zijn ziek geworden en missen wij toch heel duidelijk.

Verbeter de zin; De heer Boom nodigt u uit voor een gesprek en meer begrip te hebben voor zijn problemen.

Verbeter de zin; Regels zijn regels en moet men nakomen.

Verbeter de zin; Bij de winkel aangekomen, zette hij zijn helm en vervolgens de winkelier af.

Verbeter de zin; De directeur kwam deze smoes verdacht voor en besloot toch straf te geven.

Verbeter de zin: De administrateur heeft hem geroepen en de vergissingen laten zien.

Verbeter de zin: Ik wil deze vraagstukken nu niet bespreken, maar zullen volgende keer aan bod komen.

Huiswerk nakijken

Oefening 14

Drie voorwaarden voor een samentrekking

1. De weggelaten woorden moeten dezelfde functie hebben.

Fout: Zijn broek kost 90 euro en (-) vind ik niet mooi.

In het eerste deel is 'zijn broek' een ow en in het tweede deel een lv.

2. De weggelaten woorden moeten dezelfde betekenis hebben.

Fout: De boot was goed uitgerust en de bemanning (-) ook (-).

In het eerste deel betekent 'uitgerust zijn' iets anders dan in het tweede deel.

3. De weggelaten woorden moeten van hetzelfde getal zijn.

Fout: De koekjes waren knapperig en de taart (-) zacht.

Het eerste deel staat in meervoud en het tweede deel staat in enkelvoud.

Aan welke drie voorwaarden moet een samentrekking voldoen?

Veel sporters vonden het benauwd in de sporthal en wilden enkele deuren openzetten.
























De juf wordt toegezongen door alle leerlingen en de lokalen versierd.

1. de samentrekking is goed
2. het is niet dezelfde functie
3. het is niet dezelfde betekenis
4. het is niet hetzelfde getal

Trix is moe en ziek gemeld door haar moeder.
























De juf wordt toegezongen door alle leerlingen en de lokalen versierd.

1. de samentrekking is goed
2. het is niet dezelfde functie (pv, ow, lv)
3. het is niet dezelfde betekenis
4. het is niet hetzelfde getal (mv, ev)

Is de samentrekking juist of onjuist?

Alice maakte de bedden op en daarna het ontbijt klaar.

1. juist
2. onjuist

Welke foutieve samentrekking?
''Zijn broek kostte tachtig euro, maar vind ik niet mooi.''

1. Verschil in grammaticale functie
2. Verschil in getal
3. Verschil in betekenis

Verbeter de zin: Het merendeel van de leden is eigenaar van kano's en kleine jacht- en visboten

Verbeter de zin; De inhoud van de dozen hebben wij direct bij ontvangst gecontroleerd en ontdekten dat de meeste dozen slechts half gevuld waren.

Verbeter de zin; Uw brief is te laat ontvangen en hebben wij pas vandaag kunnen behandelen.

Verbeter de zin; Het resultaat kunnen wij u nog niet mededelen, maar zal morgen bekend worden gemaakt.

Verbeter de zin; Uw handelwijze heeft ons teleurgesteld en aangetoond, dat u van fatsoenlijk zaken doen weinig begrijpt.