Les 9.1 Oplossen en indampen van zouten

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Les 9.1 Oplossen en indampen van zouten

Planning

• Les 9.1 Oplossen en indampen van zouten
• Maken opgaven
• Nakijken opgaven

Leerdoelen 9.1

• Je kunt de belangrijkste eigenschappen van zouten noemen.
  
• Je kunt een oplosbaarheidstabel begrijpen en aflezen.
  
• Je kunt benoemen bij welke ionen een zout altijd goed oplosbaar is.
  
• Je kunt een oplosvergelijking en een indampvergelijking opstellen.

Zouten

• Zout: opgebouwd uit positieve en negatieve ionen.
  
• Positieve ion: meestal een metaal-ion.
  
• Negatieve ion: enkelvoudig niet-metaal-ion of een samengesteld ion.

• Alle zouten zijn bij kamertemperatuur vaste stoffen.
• Zouten geleiden stroom in vloeibare (l) en opgeloste (aq) fase. 

Zouten/ionaire stoffen

• In de natuur veel bekende zouten
  
• Keukenzout (natriumchloride) gebruik je om voedsel een betere smaak te geven.

• Triviale naam = naam dat in volksmond wordt gebruikt
  
• Rationele naam = naam dat via de systematische manier wordt opgesteld. 

Zouten

Stroomgeleiding

Moleculaire stoffen:

• Geleiden als vaste stof én in een oplossing geen stroom.
• Oplossen van een moleculaire stof, bv: C₆H₁₂O₆ (s) --> C₆H₁₂O₆ (aq)
  

Zouten:

• Geleiden als vaste stof geen stroom.
  
• Geleiden in een oplossing wel stoom.
  
• Oplossen van een zout, bv: NaCl (s) --> Na⁺ (aq) + Cl^- (aq)
  

Stroomgeleiding zouten

Zouten:

• Geleiden als vaste stof geen stroom: ionen kunnen niet vrij bewegen
• Geleiden in een oplossing wel stoom.
  
• Oplossen van een zout, bv: NaCl (s) --> Na⁺ (aq) + Cl^- (aq)
  
• - Positieve en negatieve ionen kunnen vrij tussen de watermoleculen door bewegen. Ionen zijn geladen deeltjes: daardoor kan een zoutoplossing wel elektriciteit geleiden.
• Ook in gesmolten (dus vloeibare) vorm bewegen de ionen wel los van elkaar: geleidt het elektriciteit.
  
• 
  

Oplossen van zouten

Zouten kunnen wel/niet goed oplosbaar zijn.

Dit kan je aflezen in de oplosbaarheidstabel (binas 35).

Oplosbaarheidsregels

• Alle kaliumzouten (K⁺) , natriumzouten (Na⁺), ammoniumzouten (NH₄⁺) en alle zouten met nitraten (NO₃^-) zijn goed oplosbaar in water.
  

• Bij het oplossen van een zout (die goed oplost), word de verbinding volledig gesplitst in ionen.
  

Oplosbaarheidsregels

voorbeeld 1: NaBr

• Natriumbromide, NaBr, is opgebouwd uit Na⁺- en Br^- -ionen.
  
• In oplosbaarheidstabel zie je bij de combinatie een ‘g’ staan. Dus NaBr is goed oplosbaar in water
  
• Bij het oplossen van een zout wordt de verbinding volledig in ionen opgesplitst.
• Oplosvergelijking: NaBr (s) --> Na⁺ (aq) + Br^- (aq)

Oplosbaarheidsregels

voorbeeld 2: calciumhydroxide

• Calciumhydroxide Ca(OH)₂, is opgebouwd uit Ca²⁺- en OH^- -ionen.
  
• In oplosbaarheidstabel zie je bij de combinatie een ‘m’ staan. Dus Ca(OH)₂, is matig oplosbaar in water
  
• Het deel dat wél opgelost is, bestaat uit: Ca²⁺ (aq) en OH^- (aq). Dit noem je helder kalkwater.
  
• Het deel dat niet opgelost is, bestaat uit Ca(OH)₂, en ligt naar enige tijd als vaste stof op de bodem.

Oplosbaarheidsregels

voorbeeld 3: calciumcarbonaat

• Calciumcarbonaat CaCO₃, is opgebouwd uit Ca²⁺- en CO₃^2- -ionen.
  
• In oplosbaarheidstabel zie je bij de combinatie een ‘s’ staan. Dus CaCO₃, is slecht oplosbaar in water.
  

• Niet verwarren met onoplosbaar: omdat er meestal toch een héél klein gedeelte van het zout oplost in water.
  

Oplossen vs indampen

Oplosvergelijking

• Oplosvergelijking van calciumnitraat Ca(NO₃)₂.
  
• Ca(NO₃)₂ (s) --> Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq)
  

Indampvergelijking

• Indampvergelijking van calciumnitraatoplossing Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq)
  
• Ca²⁺ (aq) + 2 NO₃^- (aq) --> Ca(NO₃)₂ (s)
  

Maken: 1, 3, 4, 8 t/m 12 

(vanaf blz 178)

Daarna: maken 12 t/m 18 (blz 181)

1

• a) metaalion, niet-metaalion. 
• b) ionaire stof
• c) atomen, ongeladen
• d) vast

3

• a) geen 
• b) wel
• c) wel

4

• a) volledig
• b) gedeeltelijk
• c) nauwelijks

8

• indampen

9

9

10

• a) KBr(s) --> K⁺(aq) + Br⁻(aq)
• b) geen oplosvergelijking: slecht oplosbaar zout
• c) Mg(NO₃)₂(s) --> Mg²⁺(aq) + 2 NO₃⁻(aq)
• d) Al₂(SO₄)₃(s) --> 2 Al³⁺ (aq) + 3 SO₄²⁻(aq)
• e) AgNO₃(s) --> Ag⁺(aq) + NO₃⁻(aq)

11

• a) Na⁺ (aq) + Cl⁻ (aq) --> NaCl(s)
• b) 2 Na⁺ (aq) + CO₃²⁻(aq) --> Na₂CO₃(s)
• c) Fe²⁺(aq) + 2 Cl⁻(aq) --> FeCl₂ (s)
• d) 2 NH₄⁺(aq) + SO₄²⁻(aq) --> (NH₄)₂SO₄ (s)

Maken: 12 t/m 17 (blz 181)

12

• a) Calciumnitraat is volgens de oplosbaarheidstabel goed oplosbaar. Bo zal daarom een oplossing krijgen.
• b) Nee, want opgeloste deeltjes kun je nooit door middel van filtratie scheiden.
• c) calciumnitraatoplossing
• d) Ja, Bo zal een vaste stof overhouden, want bij het indampen verdampt het oplosmiddel (water) en blijft het opgeloste calciumnitraat als residu achter. Ca²⁺(aq) + 2 NO₃⁻(aq) --> Ca(NO₃)₂(s)

13

• a) CaCO₃
• b) Ze onderzoekt het filtraat op stroomgeleiding. Als er inderdaad wat opgelost calciumcarbonaat in het filtraat zit, zal het filtraat stroomgeleiden. 
• Of: ze kan het filtraat indampen en kijken of er een vaste stof achterblijft.

14

• a) Een suspensie. Calciumhydroxide is matig oplosbaar in water. Hetgedeelte dat niet oplost, bestaat uit ongesplitst calciumhydroxide enzal na het kwispelen een troebeling veroorzaken.
• b) Ja, hij zal een residu overhouden, want het niet-opgeloste calciumhydroxide, Ca(OH)₂ (s), blijft als residu op het filter achter.

14

• c) Het gedeelte van het calciumhydroxide dat wel oplost, loopt door het filter heen en wordt als filtraat opgevangen. Dit deel bevat Ca²⁺(aq)- en OH⁻ (aq)-ionen.
• d) Het opgeloste deel wordt ook vaak (helder) kalkwater genoemd.
• e) Ja, hij zal een vaste stof overhouden, want bij het indampen verdampt het oplosmiddel (water) en blijft het opgeloste calciumhydroxide als residu achter. Ca²⁺(aq) + 2 OH⁻ (aq) --> Ca(OH)₂ (s)

15

• B

16

• a) calciet = CaCO₃, steenzout = NaCl
• b) Steenzout / natriumchloride is goed oplosbaar. Gips en calciet zijn slechter oplosbaar (dan steenzout).
• c) 2 Na⁺ (aq) + SO₄²⁻(aq) --> Na₂SO₄ (s)
• d) naam stof: kaliumcarbonaat/natriumcarbonaat
•      gevaar: giftig bij inademen / giftig bij inwendig gebruik /          gevaarlijk voor de huid / gevaarlijk voor de ogen

17

• a) calciumcarbonaat en calciumfluoride
• b) CaCO₃ (s) en CaF₂ (s)
• c) Na⁺ (aq) en F⁻ (aq)
• d) natriumfluoride
• e) Na⁺ (aq) + F⁻ (aq) --> NaF(s)
• f) Alle natriumzouten zijn goed oplosbaar in water, dus van natriumfluoride weet je het zeker.