2 vwo H5 Lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

2 vwo H5 Lezen

Lesdoelen

• Je kunt kritisch lezen om te beoordelen of een tekst objectief en betrouwbaar is.

"Trollenleger Rusland verspreidt nepnieuws vanuit fabriek in Sint Petersburg."

1. Dit is echt nieuws.
2. Dit is nepnieuws.
3. We weten niet of dit klopt.

Leesstrategieën

Vorig jaar heb je een aantal leesstrategieën geleerd. In dit hoofdstuk komt er eentje bij, namelijk kritisch lezen.

Op de volgende slide vind je een overzicht van de leesstrategieën en hun lesdoelen.

Strategie   

Zoekend lezen  

Oriënterend lezen

Globaal lezen 

Precies lezen

Studerend lezen  

Kritisch lezen     

Leesdoel      

 Informatie opzoeken

1e indruk krijgen van een tekst

Hoofdzaken uit tekst halen

Tekst helemaal begrijpen

Tekst leren

 Tekst beoordelen; waar/compleet

Leesstrategie: Kritisch lezen

 Leesstrategieën/leesmanieren: 

a. Oriënterend lezen 

b. Globaal lezen 

c. Zoekend lezen 

d. Intensief lezen 

e. Kritisch lezen 

f. Genietend lezen

Kritisch lezen:

Als je een tekst kritisch leest, 

dan wil dat zeggen dat je  

een oordeel vormt over de tekst. 

Je gaat na of de feiten in de tekst kloppen en correct zijn. Soms ga je hiervoor extra informatie opzoeken op het internet of in andere teksten.  

Je kan ook beelden kritisch bekijken: reclameboodschappen, bijvoorbeeld. Of denk aan deep fake 

Betrouwbaar

Via televisie, radio, kranten, tijdschriften en vooral internet kun je snel en makkelijk informatie vinden. Maar die is niet altijd betrouwbaar.  

Soms klopt de informatie niet, doordat de auteur niet deskundig genoeg is. Ook kan de informatie in een tekst verouderd zijn. Zo is een artikel van vijf jaar geleden over elektrische auto’s inmiddels al lang ingehaald door nieuwe ontwikkelingen. 

Objectief

Verder kan het voorkomen dat een tekst niet objectief is of dat er informatie wordt weggelaten, omdat de auteur daar belang bij heeft. Denk aan artikelen in roddelbladen of reclamefolders. In een advertentie voor ijsjes staat bijvoorbeeld ‘als beste getest’, maar er wordt niet vermeld dat aan de test maar een paar mensen meededen en dat het verschil met andere ijsjes minimaal was. 

Objectief

Objectiviteit zijn feiten, zij staan los van een mening en zijn dus ook onpartijdig. Dingen die je in school leert zoals formules zijn objectief.

De overheid waarschuwt

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/russische-inval-in-oekraine/desinformatie-en-nepnieuws

Waar let je op bij kritisch lezen?

1. De naam van de auteur.
2. Het jaartal van de tekst.
3. De afbeeldingen in de tekst.
4. Het lettertype.

Welk medium is altijd betrouwbaar qua nieuws?

1. Internet.
2. Radio.
3. Kranten.
4. Alle antwoorden zijn fout.

Geloof niet alles wat je leest!

Kritisch lezen is in deze tijd, waarin we overspoeld worden met informatie, een ontzettend belangrijke vaardigheid. Door kritisch te kijken naar beweringen van anderen, loop je minder het gevaar gemanipuleerd te worden. Ook helpt het je beslissingen te nemen op basis van feiten en niet op basis van zaken die gewoonweg niet waar zijn.

Waarom maken mensen nepnieuws?

In Nederland wordt vooral nepnieuws verspreid om geld te verdienen. Hoe meer mensen op een artikel klikken, hoe meer geld de makers krijgen vanwege de getoonde advertenties. 

En een pakkende, sensationele kop levert vaak veel ‘clicks’ op. En dus veel geld. Ook maken mensen bewust nepnieuws om meningen te beïnvloeden, bijvoorbeeld in de aanloop naar verkiezingen.

Waarom geloven we nepnieuws?

Door de vluchtigheid van sociale media is het niet altijd gemakkelijk om kritisch te kijken naar informatie. Als we een bericht zien hebben we daar gelijk onbewust een oordeel over. We zien gelijk of het interessant is. En ook oordelen we snel of iets waar is of niet.

Checklist

Is de auteur deskundig en onpartijdig?

Wat is de bron van de tekst? (een belangrijke krant of een folder?)

Wie geeft er een interview en waarom? Komen er voor- en tegenstanders aan het woord?

Is de informatie in de tekst niet verouderd/nog actueel?

Klopt het wat de auteur zegt? Laat hij geen belangrijke dingen weg?

Gebruikt de auteur vooral sterke argumenten (vooral feiten) of kun je er makkelijk iets tegen inbrengen?

Oefenopdrachtje

Op de volgende slides vind je een paar voorbeelden van teksten. Kun jij aangeven of de tekst betrouwbaar is of niet?

De achterflap van het boek "Gebr." van Ted van Lieshout.

1. betrouwbaar
2. niet betrouwbaar

Een artikel bij de test van zonnebrandproducten.

1. betrouwbaar
2. niet betrouwbaar

Een artikel over Máxima's liefdesleven in het weekblad Privé.

1. betrouwbaar
2. niet betrouwbaar

Het artikel 'Leven op het water' in het tijdschrift 'Wetenschap in beeld'.

1. betrouwbaar
2. niet betrouwbaar

De tekst in de bijsluiter van een medicijn.

1. betrouwbaar
2. niet betrouwbaar

Hopelijk begrijp je nu hoe belangrijk het is om kritsch te lezen. Laat je niet van alles wijsmaken!

Opdrachten

Boek: maak opdracht 1, 2, 4 en 5 (p. 132-137). 

Online: ga naar hoofdstuk 5 en kies voor paragraaf Lezen: kritisch lezen. Maak opdracht 1, 2, 4 en 5

Upload hier een of meerdere foto's van je schrift.