2.1 Cellen leven samen 4V 2425

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

2.1 Cellen leven samen

Lesdoel

1. Je herkent de biologische organisatieniveaus

2. Je herkent emergente eigenschappen

3. Je herkent de levenskenmerken

4. Je legt uit wat stamcellen zijn

5. Je legt het verband uit tussen de toename van het oppervlak en het volume bij een organisme

Uitzoomen/ kleinste-grootste

Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatieniveaus bestuderen.

Van molecuul tot systeem Aarde.

Molecuul

Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen een bepaalde taak hebben

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van een bepaalde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Een begrensd gebied waarbij de levende en levenloze natuur relaties hebben

Systeem Aarde

Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties

Emergente eigenschap

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Ontstaat door interactie.

Levenskenmerken

Groeien

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/ reageren

Opgebouwd uit cellen

Organisatie van erfelijk materiaal

Van eencellig naar meercellig

Oppervlakte/ inhoud

Oppervlakte/ inhoud

Hoe groter een dier, hoe meer zijn inhoud groeit ten opzichte van zijn oppervlak.

Dit heeft ook effect op warmteverlies door de huid.

Zoogdieren verliezen veel warmte via de huid. Bruine beren zijn daarom .... dan ijsberen

1. Groter
2. Kleiner

Oppervlakte/ inhoud

Groot dier: niet één maar meercellig -> ontwikkeling organen.

De organen die in contact staan met de buitenwereld moeten een voldoende groot oppervlak hebben.

Vroeger (560 miljoen jaar geleden) zat er 31% zuurstof in de lucht. Insecten waren toen

1. Groter
2. Kleiner

Eicel tot organisme

Stamcel -> gespecialiseerde cellen.

Stamcel tot gedifferentieerde cel

Unipotente stamcellen

Pluripotente stamcellen

Omnipotente stamcellen

(vroege embryonale ontwikkeling)

Celdifferentiatie

Elk type cel maakt andere eiwitten aan en kan daardoor een ander functie uitvoeren = celdifferentiatie.

Terwijl het DNA in elke cel hetzelfde is.

Pigment (melanine)

Spieren (actine/ myosine)

Antistoffen van een witte bloedcel

Enzymen in je maag

Hormonen (adrenaline)

Transportmiddel (hemoglobine)

Eigenschappen

Eiwitten bepalen niet alleen de differentiatie van de cel maar ook de eigenschappen van een individu.

Dat komt ook door een verschil in eiwitten.

                     Oogkleur (pigment)

                                 Suikerziekte (insuline)

Lesdoel

1. Je herkent de biologische organisatieniveaus

2. Je herkent emergente eigenschappen

3. Je herkent de levenskenmerken

4. Je legt uit wat stamcellen zijn

5. Je legt het verband uit tussen de toename van het oppervlak en het volume bij een organisme

Huiswerk

Zie studiewijzer.