2.1 Cellen leven samen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.1 Cellen leven samen

2.1 leerdoelen

1. Je kunt de biologische organisatieniveaus herkennen

2. Je kunt de emergente eigenschappen herkennen

3. Je weet wat de levenskenmerken zijn

4. Je kunt uitleggen hoe artsen stamcelkweek gebruiken voor medische toepassingen

5. Je kunt het verband tussen de toename van het oppervlak en het volume bij een organisme uitleggen

2.1.1 Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op 

verschillende organisatie niveaus 

bestuderen. Van atoom tot systeem

Aarde.

Molecuul

Bestaat uit twee of meer atomen. Het zijn de kleinste deeltjes van een stof met nog alle eigenschappen van die stof

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen 

een bepaalde taak hebben

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van dezlfde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Begrensd gebied waarin organismen met elkaar en met de levenloze natuur relaties hebben

Systeem Aarde

Bestaat uit alle ecosystemen, met daarbij alle fysische, chemische en biologische processen en hun onderlinge interacties

Sleep de organisatieniveaus van groot naar klein, van boven naar beneden, naar de vakjes aan de rechterkant.

celorganellen

cellen

weefsels

organen

orgaanstelsels

organismen

atomen

moleculen

2.1.2 Emergente eigenschap

Bijdragen aan het functioneren van een groter geheel. 

Dit is pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Ontstaat door interactie.

2.1.3 Levenskenmerken

- Beweging

- Groei en ontwikkeling

- Voortplanting

- Stofwisseling (opnemen, omzetten en afgeven van stoffen)

- Waarnemen van en reageren op prikkels

Aan de slag

Binas 67f, 79a tm 81a (blader eens door)

lezen blz 42 tm 44

maken opdr 2,3,4,7 tm 10 

2.1.4 Stamcelkweek

Stamcellen delen zich tot nieuwe stamcellen, waarna ze zich kunnen differentiëren tot verschillende celtypen

Celdifferentiatie

Gespecialiseerde cellen ontstaan door celdifferentiatie.

Celdifferentiatie ontstaat doordat in verschillende cellen verschillende eiwitten worden gemaakt.

Cellen/ suikerziekte

Eilandjes van Langerhans: gespecialiseerde cellen in de alvleesklier die insuline maken (nodig voor de regeling van de glucose concentratie in het bloed).

Bij mensen met Diabetes type 1 zijn deze cellen beschadigd en maken dus geen insuline meer aan.

Cellen/ suikerziekte

Oplossingen:

• Insuline spuiten
• Weefseltransplantatie (eilandjes van Langerhans)
• Orgaantransplantatie (alvleesklier)
• Stamceltransplantatie

Orgaan

Weefsel

Cel

Organel

Molecuul

Insuline spuiten

Alvleesklier transplantatie

EvL transplantatie

Stamcel transplantatie

Leg uit wat het verschil is tussen een embryonale stamcel en een stamcel in de kiemlaag van de huid

2.1.5 Oppervalkte/ inhoud

Kleine cellen hebben relatief een groot oppervlakte, zodat ze goed stoffen kunnen uitwisselen.

Het oppervlakte groeit minder snel (k²) dan de inhoud (k³)

Waarom moet je baby's
dikker aankleden dan
volwassenen?

1. Omdat ze een groter oppervlakte hebben vergeleken met hun inhoud
2. omdat ze een kleiner oppervlakte hebben vergeleken met hun inhoud
3. omdat hun cellen nog niet veel mitochondriën hebben
4. omdat hun cellen langzamer werken

Zoogdieren verliezen veel warmte via de huid. Ten opzichte van ijsberen zijn bruine beren daarom

1. Groter
2. Kleiner