Presentatie eindonderzoek (Win)

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Eindonderzoek 

'Markeren kun je leren (niet alleen bij Nederlands)'

Leesvaardigheid moeten onze leerlingen bij Nederlands leren.

Eens

Oneens

Planning

1. Aanleiding en doelen;

2. Verdieping;

3. Onderzoeksvragen;

4. Plan van aanpak;

5. Resultaten;

6. Conclusie;

7. Discussie.

Aanleiding

Aanleiding: 

- Het dalende leesniveau van (onze) leerlingen; 

- Collega's die 'klagen' over slechte leesprestaties.

Doelen:

- Draagt het markeren bij aan tekstbegrip?

- Hoe staan leerlingen en de docent daar in?

Probleemstelling

'Bijna een kwart van de leerlingen is onvoldoende leesvaardig om als mondige burger in de huidige samenleving te participeren' - PISA, 2018

Taalachterstand - voortgezet onderwijs <niveau-2F

Laaggeletterd - 18 jaar en ouder <niveau-2F

CSE Nederlands (onvoldoendes):

- KB: 19%

- GL/TL: 13%

- BB: 9%

(Preventie door interventie, 2017)

Als docent Nederlands

• Maak ik mij hier oprecht zorgen over (verantwoordelijkheidsgevoel);
• We moeten onze handen ineenslaan:

- Niet alleen de docent Nederlands is verantwoordelijk;

- Een goed taalbeleid neerzetten.

De resultaten van dit onderzoek vormen een mooi beeld van taalgericht vakonderwijs (taalbeleid).

Misschien merken jullie het zelf ook wel?
- Leerlingen die vragen niet goed lezen;
- Leerlingen die formuleringsfouten maken;
- Leerlingen die teksten niet begrijpen.

Dit merk ik wel

Dit merk ik niet

Context

Een interventie met klas TL1A bij twee vakken: 

- Aardrijkskunde;

- Geschiedenis. 

Leerlingen markeren een aantal weken lang de hoofdzaken in de studieteksten.

Theoretische verdieping

Wat is tekstbegrip?

Leesstrategieën;

Discussie over leesstrategieën;

Taalgericht vakonderwijs;

GRR-Model

Wat is tekstbegrip?

• De onderdelen om begrijpend lezen heen zijn van invloed.
• Voor dit onderzoek zijn kennis van tekststructuur
  en de strategische competentie relevant.

Kennis van tekststructuur = hoe zit een tekst in elkaar? Waar staat

belangrijke informatie?

Strategische competentie = het doel bij het lezen en de aanpak

hoe dat doel bereikt wordt.

Complex views (Van Gelderen 2018)

Onderwijs van leesstrategieën staat zeer ter discussie:

• Blijft steken bij Nederlands;
  
• Staat té centraal;
  
• Door expliciet onderwijs vindt er geen transfer plaats;
• Teksten worden vereenvoudigd.

(Okkinga e.a., 2018)

(Koekebacker 2018)

(Smits, 2020)

(Vernooy, 2007)

Toch is het wél van belang:

• Kennis van tekststructuur leidt tot beter tekstbegrip;
• kennis van tekststructuur op zins-en tekstniveau leidt tot hogere taalvaardigheid;
• Het aanleren van leesstrategieën kan wel effectief zijn, maar dit moet op een natuurlijke en geïntegreerde wijze.

(Bökkerink, 2018)

(Van der Hoeven & Evers-Vermeul, 2015)

 (Pyle e.a., 2017)

Taalgericht vakonderwijs

Impliciet onderwijs op een natuurlijke en geïntegreerde manier

Taalgerichte vakdidactiek

Daarom is het belangrijk dat ook de vakdocenten werken aan taaldoelen in hun lessen. 

Taalgericht vakonderwijs rust op drie pijlers:

- Context

- Interactie

- Taalsteun

Hajer en Meestringa (2011)

Context, interactie, taalsteun

1. Plaats de nieuwe stof in context:

- Visualiseer;

- Schema's;

- Video's;

- Andere tekstsoorten.

2. Zorg voor interactie:

- Stimuleer interactie;

- Laat samenwerken;

- Laat presenteren;

- Stel vragen en laat antwoorden;

3. Zorg voor taalsteun:

- Bied hulp bij begrijpen en produceren van taal;

- Zorg voor overzicht;

- Geef feedback op taalgebruik;

GRR-Model

Hoe moet dat dan?

Geleidelijk overbrengen van

de verantwoordelijkheid.

Didactisch model volgens de Gradual Release of Responsibility (naar: Fisher & Frey, 2008)

Onderzoeksvragen

Hoofdvraag: 

• Wat zijn de ervaringen met betrekking tot tekstbegrip bij leerlingen van TL1a op het Ichthus college als de vakdocent Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde hoofdzaken in de tekst laat markeren?

Deelvragen:

• Hoe komen leerlingen nu tot tekstbegrip?
  
• Hoe ervaren leerlingen de interventie bij Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde?
  
• Wat zijn de ervaringen van de vakdocent na de interventie?

Plan van aanpak

1. Enquête: hoe komen leerlingen tot tekstbegrip?

2. Introductieles hoofdzaken markeren (door mij).

3. Start interventie: markeren bij AK en GS.

     - Tijdens interventie: observeren.

4. Einde interventie: 

         - Interviews leerlingen;

         - Interview vakdocent;

         - Enquête (nameting).

Resultaten per deelvraag:

Hoe komen leerlingen nu tot tekstbegrip?

• 
  

Resultaten per deelvraag:

• Veel 'soms'
• Herstelstrategieën worden toegepast (13-16)
• Dikgedrukte woorden
• Nadenken voor en na de tekst: 'soms'. 

Hoe komen leerlingen nu tot tekstbegrip? (Conclusie)

• Resultaten zijn vaag: veel 'soms'.
• Selectieve inzet hulpmiddelen.

Wél interessant:

Hier is een verschuiving te zien:

Verder is er geen noemenswaardig verschil in de resultaten tussen voor- en eindmeting.

Resultaten per deelvraag:

Hoe ervaren leerlingen de interventie bij Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde?

Observaties:

Resultaten per deelvraag:

Hoe ervaren leerlingen de interventie bij Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde?

Interview:

• De meningen zijn verdeeld. Ze vinden het niet leuk, maar sommigen lijken er wel baat bij het hebben.
• Leerlingen geven toe dat ze het fijn vinden. 
• De meeste leerlingen weten waar de belangrijkste informatie staat. Er zijn er ook een paar die het niet goed kunnen toelichten. 
• Leerlingen geven eigenlijk allemaal aan dat ze het best fijn zouden vinden als andere docenten dit ook in hun lessen doen. 
• Toch doen de meesten dit niet voor andere vakken.

Beter tekstbegrip?

• De antwoorden zijn overwegend ‘ja’. De meesten twijfelen een beetje, maar ze geven toe dat ze er mee bezig zijn en de belangrijkste informatie selecteren. 

Resultaten per deelvraag:

Wat zijn de ervaringen van de vakdocent na de interventie?

Observaties:
 

Resultaten per deelvraag:

Wat zijn de ervaringen van de vakdocent na de interventie?

Interview:

• Dat leerlingen het best snel oppikken en het heel graag, deze leerlingen in ieder geval, heel graag zelf wilden doen;
  
• Ja. Ik denk dat elke tijd die je besteedt aan lezen en daarmee aan tekstbegrip. Dat dat zin heeft. Bij alle vakken!
• Ja sowieso, zeg maar dit onderwerp moet breed worden ingezet. 
• De algemene regels zijn dan bij per vak wel lastig. Het is wel verschillend dat het moeilijk is te vatten
• Dus wat je hiermee sowieso bereikt is dat je het goed laat lezen. Actief laat lezen, want ze moeten hun activiteit bij doen en dat zorgt er echt wel voor dat ze de tekst beter lezen, beter begrijpen en daardoor ook de sommetjes beter kunnen maken. En dus leren wat er geleerd moet worden.

Conclusie

Hoe komen leerlingen nu tot tekstbegrip? 

•  Resultaten zijn vaag: veel 'soms'.
• Selectieve inzet hulpmiddelen.
• De meeste leerlingen vormen een beeld of een video in hun hoofd van de tekst die ze lezen.
• De interventie heeft weinig invloed gehad op de resultaten van de enquête. Behalve op 1 punt: het markeren van de hoofdzaken (stelling 11). Er is een verschuiving van 22% te constateren van ‘soms’ naar ‘altijd’.
• De resultaten zijn niet heel relevant voor dit onderzoek.

Hoe ervaren leerlingen de interventie bij Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde?

• Ze vinden het niet leuk, maar wel fijn. 
• Niet iedereen weet (nog steeds) niet goed waar hoofdzaken staan.
• Bewustzijn beter tekstbegrip is er niet echt.
• Ze zouden het fijn vinden als andere docenten er ook aandacht aan besteden.

Conclusie

Wat zijn de ervaringen van de vakdocent na de interventie?

• De vakdocent is heel positief en ziet de belangen van het opsporen van de hoofdzaken in. De docent heeft het positief ervaren en het werken aan taalgericht vakonderwijs op deze manier is goed te organiseren. 
• Leerlingen pikken het snel op.
• Het werken met het GRR-Model van Fisher en Frey wordt positief ervaren en zelfs effectief beschouwd.
• Leidt tot beter tekstbegrip: de verwerkingsopdrachten worden beter gemaakt.
• De hoofdzaken staan niet altijd op de voorkeursplaatsen staan zoals die bij Nederlands worden aangeleerd. 

Wat zijn de ervaringen met betrekking tot tekstbegrip bij leerlingen van TL1a op het Ichthus college als de vakdocent Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde hoofdzaken in de tekst laat markeren?

• Leerlingen vinden het saai, maar zien wel de belangen in;
• Ze hebben toegang tot de belangrijke informatie;
• Vakdocent is positief en ziet de belangen in;

Discussie

• Leerstof komt niet overeen: andere tekststructuur bij AK en GS. Het bepalen van de hoofdzaken is discutabel;
•  Er moet goed nagedacht worden over verdere implementatie;
• Het observatieformulier was niet toereikend;
• Enquête gaf een beeld, maar niet het gewenste beeld;
• 'Serieusheid' interview.

Suggesties:

• Groter maken: langere interventie met een controleklas (heel schooljaar).
• Leermateriaal onder de loep nemen en afstemmen op het vak.
• Samenwerken: directie, beleidsmakers, docenten.