Taalverzorging - Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Samenstellingen

Lesdoel

Je weet wat een samenstelling is
Je kent de regels voor het maken van de juiste samenstelling: 

• Je weet wanneer je -e of -en gebruikt
• Je weet of je met of zonder -s schrijft

Lesplanning

Lesdoel

instructie

Zelfstandig werken

Einde les

Een samenstelling

Maak je door twee of meer woorden aan elkaar te schrijven

Bij sommige combinaties levert dat een woord op dat niet makkelijk uit te spreken is -> die woorden krijgen een tussenklank: -e, -en of -s.

Voor het gebruik van tussenklanken gelden regels.

Let op: die regels gelden niet voor woorden die je gewoon aan elkaar kan plakken, zoals zand + bak

Regels voor het gebruik van de tussenklank -en

Het eerste deel is een zelfstandig naamwoord (zn) met alleen een meervoud op -en, dan gebruik je de tussenletters -en.

vb: ploeg + dienst = ploegendienst

Regels voor het gebruik van de tussenklank -e

• het eerste deel verwijst naar iets waar er maar één van is.         zon + bank = zonnebank      
• het eerste deel heeft geen meervoudsvorm.                                      rijst + pap = rijstepap
• het eerste deel heeft een meervoud op een -s                                  horloge + band = horlogeband                                       

Vervolg: regels voor het gebruik van 

de tussenklank -e

• het eerste deel heeft twee meervoudsvormen (-en & -s):         Lade + kast = lade kast  (mv laden & lades)             
• het eerste deel heeft een versterkende betekenis en de hele samenstelling is een bijvoeglijk naamwoord:                                    apetrots, reuzeleuk      
• het eerste deel is afkomstig van een werkwoord:                            huilebalk (ww. huilen)                                   

Vervolg: regels voor het gebruik van 

de tussenklank -e

• eerste deel is een bijvoeglijk naamwoord:                                            platteland (plat -> bn bij land) 

Regels voor het gebruik van de tussenklank -s

met of zonder -s?

• hoor je bij het uitspreken een -s? Dan schrijf je die!                        station + plein = stationsplein 
• begint het tweede deel met een -s of een -sch, dan is het vaak moeilijk te horen.  Vervang dan het tweede deel door een woord dat niet met een -s of -sch begint ter controle.           liedje + schrijver = ?    liedje + bundel = liedjesbundel                     Dus dan ook: liedjesschrijver

Huiswerk

Maak: opdracht 5 (pag. 37)

            opdracht 7 (pag. 39)

Einde les