Metrum

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

POËZIE: METRUM

Lesdoelen:

• Ik weet wat metrum is
• Ik kan de vier belangrijkste soorten metrum herkennen
• Ik kan de vier soorten metrum toepassen in een eigen gedicht

METRUM

'In taaluitingen zit ritme. Ritme komt tot stand door afwisseling van meer of minder beklemtoonde lettergrepen. Als dat ritme een bepaalde regelmaat heeft, spreekt men van metrum.'

Vier bekendste soorten metrum

Trochee:      PAM-pam | PAM-pam | PAM-pam

Jambe:         pam-PAM | pam-PAM | pam-PAM

Anapest:      pam-pam-PAM | pam-pam-PAM | pam-pam-PAM

Dactylus:     PAM-pam-pam | PAM-pam-pam | PAM-pam-pam

Vier bekendste soorten metrum

Trochee:      PAM-pam | PAM-pam | PAM-pam

Jambe:         pam-PAM | pam-PAM | pam-PAM

Anapest:      pam-pam-PAM | pam-pam-PAM | pam-pam-PAM

Dactylus:     PAM-pam-pam | PAM-pam-pam | PAM-pam-pam

Welk metrum? Schrijf in schrift

Ik zie de zee. Zij denkt gedwee. Zij lacht maar mee. Ik zie de zee.

Loop ik hier, loop ik daar, loop ik weg, ren ik naar, Amsterdam

Geen geld. Geen vuur. Geen speed. Geen krant. Geen wonder. Geen weed. (Jules Deelder) 

Welk metrum? Schrijf in schrift

Als ik moet, en ik rij, over bergen, voorbij, zal ik zien, dat jij wacht.

Pakje sigaretten, mama ziet het niet, ik ben al weg, ze slapen straks.

Geen brood. Geen tijd. Geen weet. Geen klote. Geen donder. Geen reet.
(Jules Deelder, deel II van Blues on Tuesday)

Nabespreken

Ik neem je mee. Ik neem je mee op reis. (Gers Pardoel)

Negentig minuten lang. Voor onze club uit Amsterdam. 

Aan de slag

• Groepjes van vier
• Ieder groepje krijgt een metrum
• Maak een gedicht van 6-8 regels
• Extra: gebruik een thuiswoord van iemand die meertalig is
• 15 minuten de tijd

Klaar? Probeer nog een gedicht te maken met een ander metrum.

Soorten rijm

Volrijm: gelijkheid van klank op het einde van de beklemtoonde lettergreep. Volrijm kan alleen voorkomen op het einde van het woord en bestaat uit klinkers en medeklinkers. 

Voorbeeld: Pas toen jij naar mij zat te staren, wist ik mijn liefde te verklaren.

Halfrijm, assonantie

Halfrijm: ook assonantie of klinkerrijm genoemd, rijmsoort, waarbij alleen de klinkers, niet de medeklinkers rijmen. Bijv. in het Lied van de twee coninghskinderen rijmt lief op ondiep,

Assonantie

 Pas op! Het gaat erom hoe de woorden worden uitgesproken niet, hoe ze worden geschreven.

Geen assonantie is dus: stad en praten, want de klanken zijn anders 

Halfrijm, alliteratie

Alliteratie is halfrijm waarbij enkel de beginmedeklinker(s) rijmen

Voorbeeld: wordt-wakker, die droge dag, 'heerlijk, helder, Heineken', bang in Bagdad, vriendelijke vriend

Klank: soort rijm

Mannelijk rijm: de laatste lettergreep is beklemtoond: 

kwast, gast, mast, tast

Vrouwelijk rijm: bij vrouwelijk rijm rijmen de twee laatste lettergrepen, met de klemtoon op de op-een-na-laatste lettergreep, zoals bij ‘kopen’ en ‘slopen’.

Glijdend rijm: de laatste twee lettergrepen zijn onbeklemtoond. Kinderen, hinderen, zinderen

Staand of slagrijm

Staand of slagrijm: aaaa

Rijmschema, gepaard rijm, aabb

Als er gepaard wordt gerijmd in een gedicht, dan rijmen de regels opvolgend. De eerste regel rijmt op de tweede regel, en de derde regel rijmt op de vierde regel. Dit rijmschema is van alle rijmschema’s (samen met of na slagrijm) misschien wel het meest eenvoudige. Beginnende dichters kiezen meestal voor dit schema, en ook veel sinterklaas- en kerstgedichtjes zijn hierop gebaseerd.

Gekruist rijm, abab

Bij ‘gekruist rijm’ rijmen de versregels om en om. Gekruist rijm is net als gepaard rijm een overzichtelijke manier van rijmen en leest ook makkelijk(er) voor een minder geoefende lezer van gedichten.

Voorbeeld gekruist rijm

Nog in die bolle buik

Deed jij gelijk je eigen zegje

Vond jij het keizerlijke luik

En nam dus niet het normale wegje

*****

Een langgekoesterde wens

Voor ons wel heel bijzonder

Naar jou, een heel klein mens

Anouk, je bent een wonder!

*****

Opdracht

Maak een gedicht met een sterke stemming erin. Gebruik natuurelementen (zon, wolken, regen, wind......et cetera) in combinatie met je gevoelens (blij, verdrietig, verliefd, eenzaam, depressief et cetera)

Gebruik het rijmschema: gekruist rijm en zorg dat er volrijm en halfrijm in zit

Denk nog even terug aan Eminem: pam-pam-PAM. Welk metrum?

1. trochee
2. anapest
3. dactylus
4. jambe

En denk nog even aan de professor. JANtje, ZAG eens, PRUImen... Welk metrum?

1. trochee
2. jambe
3. anapest
4. dactylus

Wat is metrum

Welke soorten rijm
zijn er?

Wat heb je geleerd vandaag?