H2 §1 Onrust in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

H2 De Nederlandse Opstand

2.1  Onrust in de kerk 

Tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600)

Planning van deze les: 

- Herhaling van de vorige les 

- Uitleg over kritiek op de kerk

- Opdrachten 

- Filmpje 

Wat is centralisatie politiek? 

streven naar een gebied, dat men vanuit één centraal punt bestuurt, met uniforme wetten, centrale rechtspraak, centrale bestuursorganen en centrale belastingen en eenheid van geloof)

 * De vorst gebruikt ambtenaren i.p.v. de onbetrouwbare edelen

Leg de afbeelding uit. 

Wat zijn de afgevaardigden?

Wat is een bede?

Hoe bestuurde Karel zijn rijk?

Afgevaardigden van alle 

gewesten

(Gewestelijke staten)

Afgevaardigden van alle gewesten

(Gewestelijke staten)

Vergadering álle gewesten

(Staten-Generaal)

Afgevaardigden van alle gewesten

(Gewestelijke staten)

Vergadering álle gewesten

(Staten-Generaal)

Landvoogd

Stadhouder

Vorst

Karel V

Centralisatie

Landvoogd

Het bestuur in de Nederlanden

Stadhouder

Bestuur in een gewest

Verdeeldheid in Duitsland 

Wat is particularisme? 

Misstanden

• Tijdens de middeleeuwen werd de kerk steeds machtiger en rijker

• Misstanden in de kerk:
• 1. De paus en bisschoppen leefden in grote rijkdom en bezaten veel macht. 
• 2. Geestelijken hielden zich niet aan de regels, hadden bijvoorbeeld een vrouw.
• 3. Aflatenhandel. 

Aflaten handel

•  Met een aflaat had je een bewijs dat (een stukje van) je zondige gedrag was vergeven.
•  Je kocht als het ware een plekje in de hemel
•  --> critici: het draait niet meer om het geloof, alleen maar om geld!  

Standplaatsgebondenheid = het feit dat je gebonden bent aan je standplaats of gezichtspunt bij het bestuderen van het verleden. Deze standplaats wordt bepaald door je ervaringen. Je ervaringen worden beïnvloed door de tijd waarin je leeft, de plaats waar je woont, je leeftijd, je sekse, je maatschappelijke positie, je godsdienst en politieke overtuiging

Toestemming van paus Clemens IV voor het verkopen van aflaten voor de bouw van de Domkerk in Utrecht 

www.kn.nl

Erasmus

• Humanisten: bewonderden de cultuur van de klassieke oudheid. Ook hielden zij zich bezig met de studie van de bijbel. 
• Uit bijbelonderzoek blijkt dat de kerk zich niet aan de leefregels van Christus hield
• Beroemdste humanist: Erasmus
• Eind 15e eeuw: groeiende kritiek op kerk

Luther

• 1517: Maarten Luther publiceert 95 kritiekpunten op de kerk: start Reformatie
• Kern: het ware geloof staat in de bijbel, de (luxe) kerk is overbodig
• Kritiek op de aflaten 
•  Kerk moet hervormen 

Maken werkboek blz 42

OPDRACHT: 3 + 4

15 minuten 

In tweetallen

Fluisterend

Klaar? --> maken opdracht 7 + 10 

Opdracht: Luther zijn kritiek op de kerk. 

1) Bekijk de aflevering.
2) Kijkvraag: Wilde Maarten Luther een afsplitsing in de katholieke kerk? 

3) Heeft Maarten Luther echt de 95 stellingen op de deur van de kerk gespijkerd? 

Film: Luther (2003)
8- 12 minuten --> Aankomst in Rome

37.50 - 39 minuten --> 95 stellingen in Wittenberg

2.2 Onrust in de kerk

Reformatie

• 1521: keizer Karel V eist dat hij zijn kritiek intrekt --> excommunicatie na weigering
• Gevolg: godsdienstoorlogen in Duitsland
• 1555: godsdienstvrede van Augsburg
• Cuius regio, eius religio: de vorst bepaalt het geloof

Welke 'onrust' hebben we de vorige les besproken?

1. De onrust in Duitsland, waardoor Luther uiteindelijk paus werd.
2. De onrust in de Nederlanden, waardoor de Spanjaarden ze makkelijke konden veroveren.
3. De onrust in Amerika, waardoor de Spanjaarden uiteindelijk de Inca's verslaan.
4. De onrust in de kerk, waardoor de kerk uiteindelijk splitste.

Onrust in de politiek

NL: onrust door geloof + ontevredenheid over bestuur.

1555 Spaanse Filips II (volgt vader Karel V op) vorst van NL: kritiek neemt toe.

NL edelen: Spaanse koning en raadgevers hebben te veel macht. Bang hun eigen invloed te verliezen.

Uiteindelijk: De Opstand (1568-1648)

Onrust in de kerk

Steeds meer kritiek op de kerk: 

* Leefwijze van geestelijken paste niet bij hun status. (te rijk, te luxe)

Geleerden lazen boeken --> Conclusie:

* veel ideeën & gebruiken van de kerk hoorden niet bij oorspronkelijke teksten.

Splitsing in de kerk: Protestanten/Katholieken