8. V6A herhaling literatuurgeschiedenis V5 (par. 20 t/m 22)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom v6a!

Programma

1. 10 minuten lezen
2. Check van de vorige les
3. Herhaling literatuurgeschiedenis V5 (par. 20, 21 en 22)
4. Afsluiting en vooruitblik

10 minuten lezen

Welke twee vormen van symboliek zie je veel in geestelijke literatuur?

Vraeght ghy wat Sneldicht voor een dicht is?

Het is een Dicht dat snel en dicht is.

(C. Huygens, Koren-bloemen, dl. 2, 1672, p. 52)

Embleem

Sonnet

Epigram

Verlichting

1700-1800 

Verlichting

Reformatie + renaissance -> meer nadruk op zelf denken en het individu

18e eeuw:

- Wetenschappelijke revolutie

- Op zoek naar natuurwetten, op alle gebieden

- Lang leve de ratio! Alle problemen zullen worden opgelost

Algemeen idee: de burger moet worden opgevoed! Daarvoor is kennis nodig.

Literatuur

Literatuur werd gebruikt voor kennisontwikkeling:

1. uitvinding encyclopedie (niet echt literatuur, want non-fictie)

2. reisjournalen: reisverhalen over reizen naar andere landen 

3. inzet kinderliteratuur voor opvoeding

Literatuur met kritiek op mens en maatschappij: 

4. imaginaire reisverhalen

Wat staat er centraal in de verlichting?

1. ratio/rede
2. geloof
3. natuur
4. spiritualiteit

Wat was het doel van literatuur in de verlichting?

1. de lezer vermaken
2. de lezer iets leren
3. de lezer versterken in zijn geloof
4. de lezer een fantasiewereld tonen

Welke vier genres werden bedacht of waren populair tijdens de verlichting?

Hoe zou je de tijd van de verlichting het best kunnen omschrijven?

1. een optimistische tijd
2. een pessimistische tijd
3. een onzekere tijd
4. een verwarrende tijd

Waarom past een roman goed bij de verlichting?

Romantiek

1800-1880 

Romantiek

Nieuwe cultuurstroming, reactie op verlichting

Romantiek: 

• gevoeligheid: lyrische kunst
• verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke
• individualisme: nadruk op originaliteit

Literatuur

• Antirationalisme -> weg met het verstand, gevoel is belangrijk
• Het optimistisch geloof in vooruitgang was verdwenen.
  
• Nadruk op gevoel: Weltschmerz en Sehnsucht
• Weltschmerz: romantische melancholie/droefgeestigheid
• Sehnsucht: romantische verlangen naar het onbereikbare geluk.
• Escapisme: het willen ontsnappen aan de realiteit
• Populaire genres: ballade, sprookje, griezelverhaal, historische roman, detective

Waar begon de romantiek?

1. Engeland
2. Duitsland
3. Oostenrijk
4. Frankrijk

Wat is Sehnsucht?

1. Het verlangen naar het verleden
2. Het verlangen naar de onbereikbare geliefde
3. Het verlangen naar het onbereikbare
4. Het verlangen naar exotische oorden

Wat is Weltschmerz?

1. Suïcidaal zijn
2. Verbolgen zijn over de liefde
3. Hunkering naar een ideale samenleving
4. Verdriet over een onvolmaakte wereld

Waarom horen sprookjes vooral bij de stroming romantiek?

1. omdat men geïnteresseerd was in oude volksverhalen
2. omdat men geïnteresseerd was in het verleden
3. omdat men wilde vluchten naar het platteland
4. omdat men wilde vluchten uit het hier en nu

Mijns inziens is geen enkele plaats zo ongeschikt voor het begraven van lijken als de kerk, waar alleen godsdienstoefeningen gehouden moeten worden. Wat voor een relatie hebben de doden met de levenden? Wat maakt het hun nu uit, die toch niet meer zijn of voelen, waar ze rusten? Ziet men niet dagelijks met wat voor een vuile stank dat verrotte stof (want wat is een dood mens anders) onze kerken vult, waardoor de levenden niet alleen worden afgeleid maar soms ook ziek en onwel worden? Men zou immers heel goed, net als de oude joden en Romeinen, onze doden buiten de kerken kunnen brengen, of zelfs buiten de steden, en ze hier of daar op een afgezonderde plaats begraven.

Verlichting of Romantiek?

1. Beide
2. Romantiek
3. Verlichting

Leg uit waarom!

Welke literaire stroming zie je hier ook?

1. Middeleeuwen
2. Renaissance
3. Romantiek
4. Realisme

Realisme

1800-1880 

Realisme

19e eeuw: naast de romantiek ook een andere stroming -> realisme

* nadruk op de betrouwbare weergave van de werkelijkheid

midden 19e eeuw: poëzie in Nederland -> domineespoëzie

* moralistisch getint (de lezer moest opgevoed worden)(bijv. vaderland, gezin, geloof) 

Literatuur

1. getrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid te laten zijn (realisme-effect)
   
2. gericht op de eigentijdse werkelijkheid, waarbij er aandacht is voor personages uit alle lagen van de bevolking
3. werkelijkheid en waarheid moet met de zintuigen kunnen worden gezien en blootgelegd (waarheid tonen)
4. de teksten gaan over sociale mobiliteit en (in)stabiliteit

Waarom verliet men de romantiek om over te gaan op realisme?

1. Mensen waren klaar met de liefde
2. De situatie vroeg om een rauwe weergave van de werkelijkheid
3. Mensen wilden juist de werkelijkheid verlaten
4. De rede werd belangrijk en dat was realistischer

Wat is géén kenmerk van het realisme in de literatuur?

1. In het hoofd kruipen van de hoofdpersoon
2. Verschil laten zien tussen rijk en arm
3. Multatuli is een bekend realistisch schrijver
4. Een kleurrijke weergave van de werkelijkheid

Boeken uit het realisme spelen zich af in het verleden.

1. Ja , dat is juist
2. Nee, in het heden
3. Nee, in de toekomst

Hoe uitte het realisme zich in de literatuur?

1. De taal moest verfijnd zijn, elegant
2. Grote nadruk op regelgeving
3. Teksten werd voorzien van afbeeldingen van gerenommeerde kunstenaars.
4. Personages in de literatuur dienden zich geloofwaardig te gedragen

Romantiek en realisme

• Ontstonden niet na elkaar, maar naast elkaar.
• Kunnen beide voorkomen in het oeuvre van één schrijver.
• Ontstonden in de negentiende eeuw, maar ook nu worden er nog teksten geschreven die duidelijke romantische of realistische kenmerken hebben.

O, ware ‘t noodlot niet alleen behept met koud

Verstand maar ook met warm gevoel, — uw poezle hand

Had plots de flesch, zoodra ze leeg was, door het woud

Gekeild, en op mijn lippen had uw mond gebrand.

Nu echter dronkt ge alleen de flesch leeg, onbewust,Dat de inhoud nog al koppig was, — ‘t was witte port, —

En sloot uw loddrige oogjes dicht en sliept gerust. —

Nooit heb ik zóóveel tranen op één dag gestort. 

AAN BETSY

Het heugt mij als de dag van gistren. Op het mos

In hartverovrend achtelooze houding lag

Uw rijzige figuur, wijl de anderen het bosch

Langzaam doordwaalden. ‘t was een vreeslijk heete dag.

Gij hield mijn veldflesch aan uw rozenlipjes, droog

Van ‘t lachen. Diep-gemoedlijk, als wen de avondklok

Door ‘t dal luidt, klonk het in uw keel. En zacht bewoog

Uw zoete strot zich op en neer bij elken slok.

Intusschen leunde ik schilderachtig op den tronk

Eens duizendjaargen eiks en vroeg mij heimlijk, wat

Voor smaak wel ‘t lot had, dat het aan een veldflesch schonk,

Wat droomend slechts mijn dichtermond genoten had.

O, ware ‘t noodlot niet alleen behept met koud

Verstand maar ook met warm gevoel, — uw poezle hand

Had plots de flesch, zoodra ze leeg was, door het woud

Gekeild, en op mijn lippen had uw mond gebrand.

Nu echter dronkt ge alleen de flesch leeg, onbewust,

Dat de inhoud nog al koppig was, — ‘t was witte port, —

En sloot uw loddrige oogjes dicht en sliept gerust. —

Nooit heb ik zóóveel tranen op één dag gestort.

Welk genre en waarom?

1700-1800

1800-1880

1880-1914

Tachtigers

verlichting

realisme

romantiek

engagement

voortzetting romantiek

naturalisme

modernisme

nationalisme

huiselijkheid

maatschappij-kritiek

rationalisme

ideale samenleving

opvoeding

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: woensdag 2 oktober

• Huiswerk: leer paragraaf 18 t/m 22 van Kern - Literatuur
• Meenemen: Laptop en leesboek
• Programma: Literatuur 23