5. V5A Terugblik literatuur par. 20 t/m 22

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom V5TA!

10 minuten lezen

Programma van de les

Programma:

• Lezen
• Terugblik afgelopen les
• Werken aan literaire les
• Afsluiting

Lesdoel:

Stof opfrissen + start maken met literaire les

Aan het einde van de les ken je per periode twee kenmerken en twee schrijvers die erbij passen

Verlichting

1700-1800 

Verlichting

Reformatie + renaissance -> meer nadruk op zelf denken en het individu

18e eeuw:

- Wetenschappelijke revolutie

- Op zoek naar natuurwetten, op alle gebieden

- Lang leve de ratio! Alle problemen zullen worden opgelost

Algemeen idee: de burger moet worden opgevoed! Daarvoor is kennis nodig.

Literatuur

Literatuur werd gebruikt voor kennisontwikkeling:

1. uitvinding encyclopedie (niet echt literatuur, want non-fictie)

2. reisjournalen: reisverhalen over reizen naar andere landen 

3. inzet kinderliteratuur voor opvoeding

Literatuur met kritiek op mens en maatschappij: 

4. imaginaire reisverhalen

Wat staat er centraal in de verlichting?

1. ratio/rede
2. geloof
3. natuur
4. spiritualiteit

Wat was het doel van literatuur in de verlichting?

1. de lezer vermaken
2. de lezer iets leren
3. de lezer versterken in zijn geloof
4. de lezer een fantasiewereld tonen

Welke vier genres werden bedacht of waren populair tijdens de verlichting?

Hoe zou je de tijd van de verlichting het best kunnen omschrijven?

1. een optimistische tijd
2. een pessimistische tijd
3. een onzekere tijd
4. een verwarrende tijd

Romantiek

1800-1880 

Romantiek

Nieuwe cultuurstroming, reactie op verlichting

Romantiek: 

• gevoeligheid: lyrische kunst
• verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke
• individualisme: nadruk op originaliteit

Literatuur

• Antirationalisme -> weg met het verstand, gevoel is belangrijk
• Het optimistisch geloof in vooruitgang was verdwenen.
  
• Nadruk op gevoel: Weltschmerz en Sehnsucht
• Weltschmerz: romantische melancholie/droefgeestigheid
• Sehnsucht: romantische verlangen naar het onbereikbare geluk.
• Escapisme: het willen ontsnappen aan de realiteit
• Populaire genres: ballade, sprookje, griezelverhaal, historische roman, detective

Wat is Sehnsucht?

1. Het verlangen naar het verleden
2. Het verlangen naar de onbereikbare geliefde
3. Het verlangen naar het onbereikbare
4. Het verlangen naar exotische oorden

Wat is Weltschmerz?

1. Suïcidaal zijn
2. Verbolgen zijn over de liefde
3. Hunkering naar een ideale samenleving
4. Verdriet over een onvolmaakte wereld

Waarom horen sprookjes vooral bij de stroming romantiek?

1. omdat men geïnteresseerd was in oude volksverhalen
2. omdat men geïnteresseerd was in het verleden
3. omdat men wilde vluchten naar het platteland
4. omdat men wilde vluchten uit het hier en nu

Realisme

1800-1880 

Realisme

19e eeuw: naast de romantiek ook een andere stroming -> realisme

* nadruk op de betrouwbare weergave van de werkelijkheid

midden 19e eeuw: poëzie in Nederland -> domineespoëzie

* moralistisch getint (de lezer moest opgevoed worden)(bijv. vaderland, gezin, geloof) 

Literatuur

1. getrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid te laten zijn (realisme-effect)
   
2. gericht op de eigentijdse werkelijkheid, waarbij er aandacht is voor personages uit alle lagen van de bevolking
3. werkelijkheid en waarheid moet met de zintuigen kunnen worden gezien en blootgelegd (waarheid tonen)
4. de teksten gaan over sociale mobiliteit en (in)stabiliteit

Waarom verliet men de romantiek om over te gaan op realisme?

1. Mensen waren klaar met de liefde
2. De situatie vroeg om een rauwe weergave van de werkelijkheid
3. Mensen wilden juist de werkelijkheid verlaten
4. De rede werd belangrijk en dat was realistischer

Boeken uit het realisme spelen zich af in het verleden.

1. Ja , dat is juist
2. Nee, in het heden
3. Nee, in de toekomst

Hoe uitte het realisme zich in de literatuur?

1. De taal moest verfijnd zijn, elegant
2. Grote nadruk op regelgeving
3. Teksten werd voorzien van afbeeldingen van gerenommeerde kunstenaars.
4. Personages in de literatuur dienden zich geloofwaardig te gedragen

Romantiek en realisme

• Ontstonden niet na elkaar, maar naast elkaar.
• Kunnen beide voorkomen in het oeuvre van één schrijver.
• Ontstonden in de negentiende eeuw, maar ook nu worden er nog teksten geschreven die duidelijke romantische of realistische kenmerken hebben.

1700-1800

1800-1880

1880-1914

Tachtigers

verlichting

realisme

romantiek

engagement

voortzetting romantiek

naturalisme

modernisme

nationalisme

huiselijkheid

maatschappij-kritiek

rationalisme

ideale samenleving

opvoeding

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: woensdag 18 september

• Huiswerk: voorbereiden Literaire les
• Meenemen: laptop 
• Programma: Start literaire lessen

Taeke en Matthijs: Van Alphen

Kiki, Mirte en Sofie: Wolff en Deken