1.1 + 1.3 Dierenwelzijn & Communicatie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.1 Dierenwelzijn

Leerdoelen 1.1

• Je leert wat het belang is tussen gedrag en de overleving van het individu en het voortbestaan van de soort;
• Je leert wat prikkels zijn;
• Je leert hoe verschillende typen prikkels gedrag beïnvloeden;
• Je kunt de link leggen tussen prikkels, drempelwaarde en motivatie.

Dierenwelzijn

• Welzijn = toestand waarin het lichamelijk en sociaal goed gaat.
• Natuurlijk gedrag en sociaal gedrag bevordert het welzijn van dieren.
  
  
• Stress = spanning in lichaam van dieren als gevolg van prikkels => leidt tot ongewenst gedrag.
  

Gedrag

• Gedrag: alle zichtbare handelingen die dieren (dus ook mensen) verrichten of juist niet verrichten.

Gedrag - functie

Gedrag

• Gedrag: is de respons op een prikkel.
• Prikkel: verandering in de omgeving.

Prikkels

We gaan eerst kijken naar prikkels.

Inwendige prikkels

• Inwendige prikkel: een prikkel die vanuit het dier zelf komt, zoals honger en dorst en hormonen.
  
  
• Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Uitwendige prikkels

• Uitwendige prikkel: een prikkel van buiten het lichaam, zoals geur, geluid, pijn, gedrag van anderen.
  
  
• Prikkels worden waargenomen door zintuigen!
• Alleen de belangrijkste prikkels kunnen gedrag veroorzaken

Een respons volgt alleen als de prikkel of motivatie groot genoeg is => drempelwaarde

Sleutelprikkel

• Sleutelprikkel = een prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft.
  
  
• Sperren => moeder gaat voeren.

Supernormale prikkel

• Supernormale prikkel = een versterkte sleutelprikkel waarop een versterkte respons volgt.
  
  
• Nog meer supernormale prikkels?

Lippenstift, junkfood, pornografie

Wat is in de stekelbaarsvideo de sleutelprikkel?

Opbouw van gedrag

• Gedragssysteem = samenhangen gedragsketens.
• Gedragsketen = Gedragselementen in een bepaalde volgorde.
• Gedragselement = aparte handeling van gedrag.

Noteer op de plaatsen 1 t/m 5 de volgende woorden zodat een juiste gedragsketen ontstaat:

hooi naar mond brengen - naar hooi lopen - staan kauwen - 

met slurf hooi pakken - zien hooi

1. zien hooi

2. naar hooi lopen

3. met slurf hooi pakken

4. hooi naar mond brengen

5. staan kauwen

Aan de slag

1.1 Dierenwelzijn

Vraag 1 t/m 12.

1.3 Communiceren

Leerdoelen 1.3

• Je leert hoe signalen een rol spelen bij de communicatie tussen dieren;
• Je leert wat ritueel gedrag is;
• Je herkent verschillende typen conflictgedrag;

Communicatie

• Door het uitwisselen van signalen kunnen individuen binnen 1 soort met elkaar communiceren.
  
  
• Signaal = prikkel bestemd voor soortgenoten.
  
• Communicatie = Het uitwisselen van signalen.

Sociaal gedrag

• Sociaal gedrag = de prikkels en responsen die het bij elkaar leven in goede banen leiden.
  
  
• Ouder-kind gedrag

Ritueel gedrag

• Ritueel gedrag = gedrag dat bedoeld is om spanning tussen soortgenoten te verminderen.
  
  
• Zoals begroetingsrituelen.
• Ritueel gedrag bestaat uit een vaste volgorde van signalen.

0

Baltsgedrag

Gedrag dat aan de paring vooraf gaat en de bereidheid tot paring vergroot en vaak ook de band tussen de partners verstevigt.

0

0

Territorium

• Territorium gedrag = gedrag om een gebied waarin één of meerdere dieren leven te verdedigen tegen soortgenoten of andere indringers.

 

Dreiggedrag

• Op de grens van het territorium vertonen dieren vaak dreiggedrag.
  
  
• Waarom gaan ze niet meteen in de aanval?

Conflict gedrag

• Er is sprake van conflict gedrag wanneer een dier niet weet welke gedragselementen uit welk gedragssysteem hij moet kiezen. 

Conflictgedrag

Er zijn 3 mogelijke opties bij conflictgedrag:

- Ambivalent gedrag

- Overspronggedrag

- Omgericht gedrag

Ambivalent gedrag

• Bij ambivalent gedrag is het gedrag opgebouwd uit handelingen uit de twee gedragssystemen waar het dier tussen twijfelt. Bijv. combi van aanvallen en vluchten.

Omgericht gedrag

• Het gedrag (agressie) wordt gericht op een ander doel/object.

Overspronggedrag

• Ongepast gedrag voor de situatie.

ambivalent gedrag

oversprong-

gedrag

Omgericht gedrag

Je moeder is boos omdat je slechte examenresultaten behaalde. Ze maakt geen ruzie met je maar gaat de was doen.

Je hebt net je rijexamen afgelegd, waarvoor je heel zenuwachtig was. Je krijgt je resultaat terug en je bent geslaagd. Je huilt van blijdschap.

Met je pas verkregen rijbewijs rijd je de auto van je pa in de prak. Wanneer je hem het nieuws vertelt slaat hij met zijn vuist op tafel.

Huiswerk

1.1 Dierenwelzijn

Vraag 1 t/m 12

1.3 Communicatie

Vraag 27 t/m 40.