VTV Medicatie 2

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

2

medicijnen...

(farmacokinetiek)

Wat gebeurt er met het medicijn, wanneer het in het lichaam zit?

Dit gaat met een aantal stappen...

medicijnen...

(farmacokinetiek)

1 Absorptie (opname)

• het maagzuur breekt een deel van het medicijn af; een deel wordt onwerkzaam
• in het darmkanaal wordt het medicijn opgenomen in de bloedvaten

A

medicijnen...

(farmacokinetiek)

1 Absorptie (opname)

• het medicijn wordt opgenomen...
• via osmose (1)
• via diffusie (2a)
• via een membraaneiwit (2bc)

medicijnen...

(farmacokinetiek)

2 Distributie (verdeling)

• het hart pompt het medicijn naar alle delen van het lichaam
• witte bloedcellen herkennen het  medicijn als lichaamsvreemd en breken een deel af; hierdoor wordt een deel onwerkzaam

D

medicijnen...

(farmacokinetiek)

3 Metabolisme (stofwisseling)

• de lever ziet het medicijn als giftig en zet het medicijn om in andere stoffen (detoxen)
• hierdoor wordt een deel onwerkzaam

M

medicijnen...

(farmacokinetiek)

4 Excretie (uitscheiding)

• de nieren scheiden het afval van medicijnen uit in de urine
• de darmen doen hetzelfde via de ontlasting
• hierdoor is een deel onwerkzaam

E

medicijnen...

(farmacokinetiek)

• hoe langer het medicijn in het lichaam blijft, hoe langer klachten wegblijven
• elk medicijn heeft zijn eigen snelheid van stofwisseling
• de halfwaardetijd is de tijd die het lichaam nodig heeft de helft van het medicijn af te breken

H

medicijnen...

(farmacokinetiek)

• het medicijn werkt pas als er genoeg van in het bloed zit
• onder deze drempelwaarde wordt geen effect ervaren (niet werkzaam)

N

medicijnen...

(farmacokinetiek)

• de therapeutische werking (het beste effect) ligt tussen een minimale en maximale hoeveelheid medicijn in het bloed
• elk medicijn heeft zijn eigen breedte

T

medicijnen...

(farmacokinetiek)

• boven de maximumgrens is het medicijn gevaarlijk giftig (toxische waarde)
• er ontstaan ernstige bijwerkingen
• organen lopen schade op

G

wat doet het medicijn op de plaats van bestemming?

doelcellen

(farmacodynamiek)

Medicijnen doen niet willekeurig in het lichaam hun werk...

• ze hebben alleen effect als ze verbinding kunnen maken met cellen
• de cel moeten chemisch matchen met de chemische structuur van het medicijn

opname

medicijn

niet de goede cel:

geen werking

de goede cel:

wel werking

bloedvat

doelcellen

(farmacodynamiek)

• cellen die matchen worden doelcellen (targetcells) genoemd
• een medicijn is pas effectief als het zijn doelcellen heeft bereikt

de goede cel:

wel werking

1

binding met receptoren

• het medicijn doet een natuurlijke stof na (waar op dat moment niet genoeg van is)
• wanneer het medicijn matcht met een receptor, wordt de cel gestimuleerd om zijn taak (sterker) uit te voeren
•  agonistische werking

Voorbeelden van agonisten zijn:

• salbutamol, formoterol, terbutaline (= luchtwegverwijderaars), xylometazoline neusdruppels (neusslijmvliesverwijderaar)
• dopamine agonist (parlodel)

1

binding met receptoren

• het medicijn blokt een natuurlijke stof (waar op dat moment teveel van is)
• wanneer het medicijn een receptor blokt, wordt de cel geremd om zijn taak uit te voeren
•  antagonistische werking

Voorbeelden van antagonisten zijn:

• beta-blokkers (atenolol, bisoprolol, metoprolol, enz)
• calciumantagonist (verapamil, bloeddrukverlager)
• vit K antagonist (acenocoumarol, bloedverdunner)

2

verplaatsen van stroom

Spier- en zenuwcellen maken gebruik van elektrische stroom om signalen te versturen...

• door deze membraaneiwitten open of dicht te maken, verschuift de elektrische stroom
• zo versterkt of verzwakt de cel zijn taak

Voorbeelden van stroom verplaatsers zijn

• bepaalde spierverslappers die werken in het CZS zoals Baclofen
• (in combinatie met enzymen) protonpompremmers zoals omeprazol, pantoprazol

3

binding met enzymen

Soms spelen enzymen een rol en kunnen medicijnen met deze enzymen binden...

• het medicijn voorkomt een match door de actieve kant te blokkeren
• het medicijn voorkomt een match door het enzym uit vorm te halen

Voorbeelden van bindingen zijn

• ACE-remmers zoals captopril, lisinopril (bloeddrukverlagers)
• cholesterolsyntheseremmers (statinen, zoals simvastatine, pravastatine)

4

bewerken van dna

Soms wordt het dna bewerkt...

• van eigen cellen: zodat ze andere eiwitten maken
• van kankercellen: zodat ze niet meer kunnen delen
• van micro-organismen: zodat deze doodgaan

Voorbeelden van dna bewerking zijn

• antibiotica (doxycycline, amoxicilline, tetracycline enz)
• oncolytica (ixazomib, pertuzumab enz)
• androgenen en oestrogenen

obstakels voor medicijnen

De lever maakt (van resten hemoglobine) een enzym (CYP450)...

• deze breken schadelijke stoffen af, zoals medicijnen
• wanneer de lever onvoldoende werkt, wordt dit enzym minder gemaakt en blijft het medicijn te lang in het lichaam

obstakels voor medicijnen

Medicijnen die in het brein moeten werken...

• moeten eerst langs een groep zenuwcellen met afweerfunctie, die zullen het medicijn afbreken
• veel medicijnen lukt het niet deze cellen te passeren
• dit heet de bloed-hersenbarrière

obstakels voor medicijnen

De nieren filteren bloed en scheiden het medicijn uit in de urine...

• sommige medicijnen kunnen de nierfilters beschadigen; het lichaam verliest eiwitten
• andere medicijnen verstoppen de nierfilters en blijven daardoor te lang in het lichaam

interactie

Medicijnen kunnen reageren met hun omgeving...

• met voedingsstoffen
• hierdoor worden ze niet of te weinig opgenomen in de darmen

interactie

Medicijnen kunnen het afbraak enzym (CYP450) beïnvloeden...

• hierdoor versnelt het enzym zijn taak
• hierdoor worden medicijnen versneld afgebroken en zijn ze minder werkzaam

interactie

Medicijnen kunnen ook elkaar beïnvloeden...

• hierdoor versterkt het ene medicijn het andere, of
• hierdoor verzwakt het ene medicijn het andere, of
• hierdoor komen (extra) bijwerkingen

bijwerkingen

Een bijwerking is een ongunstig bij-effect van het medicijn...

• omdat het medicijn ook andere receptoren van de doelcellen beïnvloedt dan de bedoeling is
• omdat het medicijn soms ook receptoren van niet-doelcellen beïnvloedt

bijwerkingen

Een bijwerking is een ongunstig bij-effect van het medicijn...

• omdat het medicijn ook andere enzymen beïnvloedt

bijwerkingen

Een bijwerking is een ongunstig bij-effect van het medicijn...

• medicijnen die in het brein komen kunnen het hele zenuwstelsel beïnvloeden
• alle onwillekeurige taken worden dan gestimuleerd of geremd

bijwerkingen

 Algemene bijwerkingen die veel voorkomen zijn...

• overgevoeligheid voor het middel
• duizeligheid, hoofdpijn
• buikpijn, diarree
• medicijnen in de maag vergroten de aanmaak van maagzuur, dat slecht voor de maag zelf is

bijwerkingen

Algemene bijwerkingen die veel voorkomen zijn...

• gewenning (steeds meer nodig hebben voor hetzelfde effect)
  
• verslaving (klachten krijgen bij stoppen, niet meer zonder kunnen)