18/10 redekundig ontleden ng les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Ontleden zindelen

Ontleden zinsdelen

Naamwoordelijk gezegde

Planning

• De Weddenschap!
• Instructie/quiz
  
• Werken 
• Afsluiten

Startfilm/introductie

www.deweddenschap.nl

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat een koppelwerkwoord is
• kan je de koppelwerkwoorden uit je hoofd opnoemen
• kan je benoemen wat een naamwoordelijk gezegde is
• heb je geoefend met het benoemen van de zinsdelen tot en met het naamwoordelijk gezegde

1. Redekundig ontleden

Hierbij verdeel je de zin in zinsdelen.

Zinsdelen zijn groepjes woorden in de zin die bij elkaar horen. Vervolgens geef je die zinsdelen een naam. 

Namen van zinsdelen zijn bijvoorbeeld persoonsvorm, onderwerp en gezegde.

Waarom leren ontleden?

Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen. 

Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.

Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.

Wat is stap 1 van het redekundig ontleden?

1. persoonsvorm zoeken
2. onderwerp zoeken
3. strepen zetten
4. werkwoordelijk gezegde zoeken

Hoe vind je de persoonsvorm?

1. een werkwoord zoeken
2. het getal veranderen (meervoud - enkelvoud)
3. de zin van tijd veranderen
4. geen idee

Getal-proef: zin veranderen van enkelvoud naar meervoud of van meevoud naar enkelvoud. 

V

Tijd-proef: zin van tijd veranderen. Tegenwoordige tijd wordt verleden tijd en andersom.

Het werkwoord dat verandert is de persoonsvorm.

Wat is stap 2?

1. onderwerp benoemen
2. werkwoordelijk gezegde benoemen
3. lijdensvoorwerp benoemen
4. zinsdeelstrepen zetten

Hoe zet je de zinsdeelstrepen?

Antwoord:

De zinsdeelstrepen zet je door telkens een woord en/of zinsdeel voor de persoonsvorm te plaatsen. Is de zin dan nog steeds een goed lopende zin, dan is dat deel een zindeel en zet je er een streep achter.

Let op: de persoonsvorm is een zinsdeel en staat onderstreept en tussen strepen en ook aan het begin en het einde van de zin staat een streep!

Voorbeeld:

De docent geeft in de komende drie weken les aan de leerlingen vanuit huis.

| De docent | geeft | in de komende drie weken | les | aan de leerlingen | vanuit huis |

Al deze delen kunnen voor de persoonsvorm geplaatst worden en vormen een goede zin.

Wat is stap 3 en hoe vind je het?

Hoe vind je het onderwerp?

1. wie of wat + PV?
2. wie doet het?
3. wat doet het?
4. aan wie of voor wie + PV?

wat is stap 4?

1. lijdend voorwerp benoemen
2. meewerkendvoorwerp benoemen
3. werkwoordelijk gezegde benoemen
4. bijwoordelijke bepaling benoemen

Antwoord:

Stap 4 is het benoemen van het werkwoordelijk gezegde. Dat doe je door alle werkwoorden in de zin te zoeken.

Voorbeeld:

Deze klas heeft vandaag Nederlandse les via Lessen up gekregen.

WWG = heeft gekregen

Of: het benoemen van het naamwoordelijk gezegde!

Wat is stap 5?

1. bijwoordelijke bepaling benoemen
2. meewerkendvoorwerp benoemen
3. lijdensvoorwerp benoemen
4. onderwerp benoemen

Je hebt geleerd dat je elk stukje dat je benoemd hebt nodig hebt om
het volgende stukje te kunnen benoemen.
Je weet nu dus:
wat de pv is
welke zinsdelen er zijn,
wat het WWG is
wat het onderwerp is (wie of wat + PV (of WWG).

Vraag: hoe vind je nu het lijdend voorwerp?

Antwoord:

Wie of wat + PV (of WWG) + O

Vraag: wat is stap 6 en hoe vind je die?

Antwoord:

Meewerkend voorwerp benoemen. Dit doe je door te vragen: 

aan / voor wie + PV (of WWG) + O + LV

Wat is een 'naamwoordelijk gezegde'
en hoe vind je die?

In een naamwoordelijk gezegde...

1. doet iemand iets
2. wil iemand iets
3. is iemand iets
4. staan alleen maar werkwoorden

Als er een naamwoordelijk gezegde in de zin staat, dan ga je daarna ook verder met het lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp.

1. waar
2. niet waar

Wat is stap 7 na wg/ stap 4 na ng?

1. onderwerp
2. lijdendvoorwerp
3. bijwoordelijke bepaling
4. meewerkend voorwerp

Een naamwoordelijk gezegde heeft altijd een lijdend voorwerp.
Juist of onjuist?

1. Juist
2. Onjuist

Welk van de onderstaande woorden is geen koppelwerkwoord.

1. zijn
2. blijken
3. kijken
4. schijnen

Een naamwoordelijk gezegde bevat altijd een koppelwerkwoord

1. juist
2. onjuist

Koppelwerkwoorden, een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Naamwoordelijk gezegde

Naast het werkwoordelijk gezegde heb. je ook nog het naamwoordelijk gezegde.

Er zijn twee verschillen:

• er zitten ook andere woorden dan werkwoorden in het naamwoordelijk gezegde
• in een werkwoordelijk gezegde DOET iemand iets en in een naamwoordelijk gezegde IS iemand iets.
• het naamwoordelijk gezegde bestaat uit een werkwoordelijk deel (werkwoorden) en een naamwoordelijk deel (geen werkwoorden)
• in een naamwoordelijk gezgede zit altijd een koppelwerkwoord: 

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, heten, dunken voorkomen.

• Let op: sommige werkwoorden kunnen ook een hulpwerkwoord of zelfstandig werkwoord zijn! Dus kijk goed of iemand iets DOET of  IS.

Naamwoordelijk gezegde

Om erachter te komen of een zin een naamwoordelijk gezegde heeft, stel je altijd 'de drie vragen'. 

Vraag 1: Staat er een vorm van één van de negen koppelwerkwoorden in de zin?

Vraag 2: Gaat het in de zin om een 'toestand' of 'eigenschap'? (ook wel: iemand/iets 'is' iets of lijkt iets te 'zijn')?

Vraag 3: Is er een relatie met het onderwerp gezegd?

Om het naamwoordelijk gezegde op te schrijven, moet je de twee delen samenvoegen waaruit het naamwoordelijk gezegde bestaat:

• het werkwoordelijk deel (de werkwoorden in de zin)
  
• het naamwoordelijk deel (de toestand of eigenschap, die betrekking heeft op het onderwerp)
  

Het hele naamwoordelijk gezegde noteer je en daaronder apart het werkwoordelijk deel en het naamwoordelijk deel. 

NB: Alleen het naamwoordelijk gezegde is dus niet voldoende. Je moet het onderscheid kunnen maken tussen werkwoordelijk en naamwoordelijk.

Naamwoordelijk gezegde 

Wanneer er een naamwoordelijk gezegde in een zin zit, dan is iemand dus iets.

Er zit dan NOOIT een lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp in de zin, dus alleen nog mogelijk een bijwoordelijke bepaling, een bijvoeglijke bepaling en/of een voorzetselvoorwerp.

Voorbeeld:

WG: - Ik ga voor docent studeren = wwg = ga studeren (IEMAND DOET IETS)

NG: - Ik ben  al twintig jaar ben docent = ben docent. Ww = ben nw = docent (IEMAND IS IETS)

        -  De klas is vandaag erg druk = is erg druk. Ww = is nw = erg druk (IEMAND IS IETS)

Naamwoordelijk gezegde voorbeelden

| De Nederlandse docent | is | heel streng | geweest | tijdens deze les.|

Ng = is heel streng geweest.       

Ww = is geweest (is = persoonsvorm en koppelwerkwoord)             Nw = heel streng

O = de Nederlandse docent --> ng zegt dus iets over het onderwerp: dat ze geheel streng geweest is

| De meeste leerlingen | worden | 14 jaar | in de tweede klas van het voortgezet onderwijs.|

Ng = worden 14 jaar

Ww = worden (worden = persoonsvorm en koppelwerkwoord)        Nw = 14 jaar

O= De meeste leerlingen --> ng zegt iets over het onderwerp: worden 14 jaar

| De leerlingen|  leken | erg blij.|

Ng = leken erg blij 

Ww = leken  ( leken =persoonsvorm en koppelwerkwoord)       Nw= erg blij

O= De leerlingen --> ng zegt iets over het onderwerp: leken erg blij 

De puzzel van het ontleden/NG

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 4 :NG = Koppelwerkwoorden + wat er over het onderwerp gezegd wordt.

   Vraag 1: Staat er een koppelwerkwoord in de zin?

   Vraag 2: Gaat het om een 'toestand' of 'eigenschap' (iemand/iets is iets of lijkt iets te zijn)?

   Vraag 3: Is er een relatie met het onderwerp?

       --> NG bestaat uit twee delen: werkwoordelijk deel + naamwoordelijk deel

Geen: LV  En dus ook geen MVW 

Stap 5: BWB = De prullenbak van de zin. wat nog geen naam heeft gaat daarin en is dus de BWB

De puzzel van het ontleden/WG

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3 :WG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WG

Stap 5: LV = Wie/wat + WG + O

Stap 6: MVW = Aan wie/voor wie + WG + O + LV

Stap 7: BWB = De prullenbak van de zin. wat nog geen naam heeft gaat daarin en is dus de BWB

Schrijf alle koppelwerkwoorden op.

De baby is groot geworden.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

De man is gisteren aangekomen op het station van Terborg

1. WG= is aangekomen
2. NG= is gisteren aangekomen
3. NG= is aangekomen

Het gebouw wordt afgebroken.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Lees de zin hieronder. Schrijf de zin over, onderstreep de persoonsvorm en verdeel de zin in zinsdelen. Benoem de verschillende zinsdelen. Kies uit: pv- wg – ng – o – lv – mv – bwb

De zieke patiënt wordt het allerbeste gegund door de verpleegster.

Huiswerk:

Grammaticaboekje, blz. 64, opdracht 3 en 4

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is  = huiswerk

Extra oefenen: De brug grammatica (achterin het lesboek)