10.5 Opname van voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H10 + 11.2 Voeding en vertering

Deze les:

• Herhaling 10.4 Overgewicht en vet eten (vetvertering)
• 10.5 Opname van voedingsstoffen

Volgende les SO H10 Voeding en vertering

H10 + 11.2 Voeding en vertering

Vertering van DNA en RNA

Ja, dat eet je ook en verteer je dus ook.

Eindproducten van vertering: 

losse stikstofbasen, fosfaten en suikers.

Welk enzym heb je nodig om DNA te verteren tot nucleotiden? 82 E.

1. nucleasen
2. nucleosidase
3. nucleotidase
4. DNAse

Opdracht 5 

In een experiment test Karin de vetvertering door lipase. Ze neemt drie buisjes met 5 mL volle melk.

Aan buisje 1 en 2 voegt ze 1 mL lipase-oplossing toe. Buisje 1 krijgt ook 1 mL water, buisje 2 krijgt 1 mL gal en buisje 3 krijgt 1 mL water plus 1 mL gal. Alle buisjes zet ze in een waterbad (37 °C). Na 5 minuten meet ze de pH in de buisjes.

Welk buisje heeft de laagste pH?

Daarna opname in... 

Bloed of lymfe: Route hangt af van formaat vetzuurstaarten.

Kleine vetzuren (12 C-atomen of minder) zijn redelijk wateroplosbaar                   opname in bloedvat

Grotere vetzuren zijn niet wateroplosbaar                   opname in lymfevat, via chylomicronen

Leerdoel 10.5

Je leert hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

Begrippen 10.5

microvilli, transporteiwitten, tight-junctions, intern milieu, Na+-K+-pompen, cotransport, antiport, symport, chylomicron, lymfevaten, poortader, transportblaasjes, atherosclerose

Transport door de darm

Als je op je kop hangt, kun je nog prima een flesje water leegdrinken!

Hoe kan dat?

Darmperistaltiek

Lengtespieren en kringspieren werken samen om voedsel door het darmkanaal te bewegen!

Darmepitheel

De darmen zijn helemaal bedekt met epitheelcellen (dekweefselcellen). Die cellen vormen de grens tussen buiten (inhoud van de darmen) en binnen (in de cellen/ weefselvloeistof/ bloed).

De darm is bevat darmplooien, de plooien bevatten vlokken en de epitheelcellen bevatten microvilli: oppervlakte vergroting.

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Tight Junctions

Om te voorkomen dat bijvoorbeeld bacteriën/ virussen tussen de darmcellen door het lichaam in komen zitten de darmcellen aan elkaar mbt tight junctions (een soort nietjes).

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met tight-junctions. 

Resportie

De opname van stoffen uit de darminhoud door de darmcellen heet resorptie.

Voor resorptie moeten stoffen het celmembraan van de cel passeren. Van de darminhoud naar de darmcel en aan de andere kant van de darmcel naar de weefselvloeistof.

Bloedvaten en lymfevaten nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.

Resportie 

Stoffen moeten door de darmcel heen om bij een bloedvat te kunnen komen.

Resportie 

De meeste stoffen gaan via transporteiwitten.

Symport: glucose en aminozuren gaan samen met Na+ door een transporteiwit.

Concentratie-gradiënt voor Na+ nodig!

Resportie 

Om de concentratie Na+ in de darmcellen laag te houden liggen er aan deze kant ook Na+/K+ pompen.

Die pompen 2 K+ naar binnen en 3 Na+ naar buiten. Dit kost energie! Actief transport.

Antiport.

Resportie 

Aan de andere kant gaan glucose/ aminozuren door een ander transporteiwit (passief transport).

Uniport.

Waar gaan de verteringsproducten naartoe?

•  De haarvaten (bloedvaten) van de darmvlokken vervoeren de verteringsproducten.
• De haarvaten komen samen in een groter bloedvat, de poortader, die naar de lever gaat.
• De lever slaat de voedingsstoffen op of bewerkt ze

Aan de slag!

Maak opdracht 6 en 7 van de examentrainer (pagina 80) 

Klaar?
Opdrachten 10.5 maken

Resportie

Door de eigenschappen van vetten gaat de resorptie van vetten anders dan voor wateroplosbare stoffen.

MAG=

monoglyceride

Losse vetzuren diffunderen de cel in.

Monoglyceriden gebruiken een transporteiwit.

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Korte en middellange losse vetzuren (≤ 12 c atomen) diffunderen de cel uit en komen in de bloedsomloop (4).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Lange vetzuren en monoglyceride worden door de cel weer tot triglyceriden gevormd (1).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

De triglyceride worden een vetdruppel en worden door het golgisysteem omgeven door een membraan (fosfolipiden en eiwitten). Dit heet een chylomicron (2).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Het chylomicron verlaat de cel via exocytose en gaat een lymfevat in (3).

Lymfevat

Transport vetachtige stoffen

De chylomicronen gaan via de lymfevaten bij de sleutelbeenader de bloedsomloop in.

Onderweg worden vetzuren afgegeven aan organen en spieren.

Uiteindelijk bereiken alle opgenomen vetachtige stoffen de lever.

De lever

De lever maakt verschillende soorten blaasjes (vergelijkbaar met de chylomicronen) om vetachtige stoffen naar andere lichaamsdelen te sturen.

Deze blaasjes zijn omgeven door een laag lipoproteïnen (lipo=vet proteïne= eiwit dus fosfolipiden gekoppeld aan eiwitten).

LDL/ HDL

Je bloed bevat twee typen blaasjes: 

HDL: High density lipoproteïnes (relatief veel eiwitten in het blaasje): nemen overtollig cholesterol op en vervoeren deze naar de lever.

LDL: Low density lipoproteïnes (relatief weinig eiwitten in het blaasje): geven cholesterol af aan de omgeving, ook in bloedvaten.

Atherosclerose (slagaderverkalking)

In beschadigingen in de bloedvatwand hoopt zich cholesterol op en het 'verkalkt': de bloedvaten worden stijver en de doorstroomopening wordt kleiner.

Embolie/ infarct

De slagaderwand scheurt als gevolg van de verdikking en er ontstaat een stolsel. Dit kan het bloedvat helemaal afsluiten.

Het stolsel kan losraken en elders een bloedvat afsluiten (vaak een haarvat): embolie.

Een embolie kan een infarct veroorzaken (afsterven van weefsel).

Waar zal een stolsel in een beenader waarschijnlijk een embolie veroorzaken?

1. De hersenen
2. De longen
3. Het hart
4. De kransslagader

Leerdoel 10.5

Je leert hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

SO H10 op vrijdag 16 december

• Maak alle opdrachten in het boek en kijk je werk goed na
  
  
• Maak de examentrainer achterin het boek
  
  
• Maak oude examenopgaven via biologiepagina.nl
  
  
• Ook de toepassingsparagrafen zijn interessant!