2425_5V_11.5 Opname voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 10.5 Opname van voedingsstoffen

Sikkelcelanemie

Bij mensen met sikkelcelanemie komen vaak galstenen voor. Galstenen ontstaan in de galblaas door een verhoogde concentratie van de stof bilirubine, die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedcellen. Galstenen leiden tot problemen als ze de galblaas verlaten en de galbuis blokkeren. Deze blokkade kan leiden tot een ontsteking van de lever en tot problemen met de spijsvertering

Leg uit welk gevolg een verstopping van de galbuis heeft voor de spijsvertering.

Doel 11.5

-Je weet hoe de bouw van de darm bijdraagt aan de opname van voedingsstoffen

-Je weet hoe wateroplosbare en vetoplosbare stoffen worden opgenomen

-Je weet hoe de lever omgaat met HDL en LDL

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Resportie

De opname van stoffen uit de darminhoud door de darmcellen heet resorptie.

Voor resorptie moeten stoffen het celmembraan van de cel passeren. Van de darminhoud naar de darmcel en aan de andere kant van de darmcel naar de weefselvloeistof.

Bloedvaten en lymfevaten nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.

Tight Junctions

Om te voorkomen dat bijvoorbeeld bacteriën/ virussen tussen de darmcellen door het lichaam in komen zitten de darmcellen aan elkaar mbt tight junctions (een soort nietjes).

Vraag

Waar zijn we nog meer tight junctions tegen gekomen?

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met tight-junctions. 

Resportie 

Stoffen moeten door de darmcel heen om bij een bloedvat te kunnen komen.

Resportie 

De meeste stoffen gaan via transporteiwitten.

Symport: glucose en aminozuren gaan samen met Na+ door een transporteiwit.

Concentratie-gradiënt voor Na+ nodig!

Resportie 

Aan de andere kant gaan glucose/ aminozuren door een ander transporteiwit (passief transport).

Uniport.

Resportie 

Om de concentratie Na+ in de darmcellen laag te houden liggen er aan deze kant ook Na+/K+ pompen.

Die pompen 2 K+ naar binnen en 3 Na+ naar buiten. Dit kost energie! Actief transport.

Antiport.

Resportie

Er zijn ook transporteiwitten die vitamines opnemen.

Water gaat de darmcellen in als gevolg van osmose.

Water wordt ook weer afgegeven aan de weefselvloeistof en daarna aan het bloed.

De lever

Via de poortader bereiken alle opgenomen voedingsstoffen de lever.

De lever controleert de hoeveelheid en stelt bijvoorbeeld de bloedsuikerspiegel bij door glucose op te nemen en om te zetten naar glycogeen of andersom.

Vetresportie

Door de eigenschappen van vetten gaat de resorptie van vetten anders dan voor wateroplosbare stoffen.

MAG=

monoglyceride

Losse vetzuren diffunderen de cel in.

Monoglyceriden gebruiken een transporteiwit.

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Korte en middellange losse vetzuren (≤ 12 c atomen) diffunderen de cel uit en komen in de bloedsomloop (4).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Lange vetzuren en monoglyceride worden door de cel weer tot triglyceriden gevormd (1).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

De triglyceride worden een vetdruppel en worden door het golgisysteem omgeven door een membraan (fosfolipiden en eiwitten). Dit heet een chylomicron (2).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Het chylomicron verlaat de cel via exocytose en gaat een lymfevat in (3).

Lymfevat

Transport vetachtige stoffen

De chylomicronen gaan via de lymfevaten bij de sleutelbeenader de bloedsomloop in.

Onderweg worden vetzuren afgegeven aan organen en spieren.

Uiteindelijk bereiken alle opgenomen vetachtige stoffen de lever.

De lever

De lever maakt verschillende soorten blaasjes (vergelijkbaar met de chylomicronen) om vetachtige stoffen naar andere lichaamsdelen te sturen.

Deze blaasjes zijn omgeven door een laag lipoproteïnen (lipo=vet proteïne= eiwit dus fosfolipiden gekoppeld aan eiwitten).

LDL/ HDL

Je bloed bevat twee typen blaasjes: 

HDL: High density lipoproteïnes (relatief veel eiwitten in het blaasje): nemen overtollig cholesterol op en vervoeren deze naar de lever.

LDL: Low density lipoproteïnes (relatief weinig eiwitten in het blaasje): geven cholesterol af aan de omgeving, ook in bloedvaten.

Atherosclerose (slagaderverkalking)

In beschadigingen in de bloedvatwand hoopt zich cholesterol op en het 'verkalkt': de bloedvaten worden stijver en de doorstroomopening wordt kleiner.

Embolie/ infarct

De slagaderwand scheurt als gevolg van de verdikking en er ontstaat een stolsel. Dit kan het bloedvat helemaal afsluiten.

Het stolsel kan losraken en elders een bloedvat afsluiten (vaak een haarvat): embolie.

Een embolie kan een infarct veroorzaken (afsterven van weefsel).

Waar zal een stolsel in een beenader waarschijnlijk een embolie veroorzaken?

1. De hersenen
2. De longen
3. Het hart
4. De kransslagader

Aan de slag

Route 1:  Teken de route die een lipide aflegt tot het bij de haarvaten van de long komt.

Route 2:  Maak een overzicht van alle soorten van transport. Vergeet osmose en difussie niet

Route 3: Maak de opdrachten van 11.5

Doel 11.5

Je hebt geleerd hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

Begrippen 11.5

microvilli, transporteiwitten, tight-junctions, intern milieu, Na+-K+-pompen, cotransport, antiport, symport, chylomicron, lymfevaten, poortader, transportblaasjes, atherosclerose