10.5 Opname van voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 10.5 Opname van voedingsstoffen

Doel 10.5

Je leert hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

Darmepitheel

De darmen zijn helemaal bedekt met epitheelcellen (dekcellen), de grens tussen buiten (inhoud van de darmen) en binnen (in de cellen/ weefselvloeistof/ bloed).

Darmepitheel

De darm is bevat darmplooien, de plooien bevatten vlokken en de epitheelcellen bevatten microvilli: oppervlakte vergroting.

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Resportie

De opname van stoffen uit de darminhoud door de darmcellen heet resorptie.

Voor resorptie moeten stoffen het celmembraan van de epitheelcel passeren. Van de darminhoud naar de darmcel en aan de andere kant van de darmcel naar de weefselvloeistof.

Bloedvaten en lymfevaten nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.

Tight Junctions

Om te voorkomen dat bijvoorbeeld bacteriën/ virussen tussen de darmcellen door het lichaam in komen zitten de darmcellen aan elkaar m.b.v. tight junctions (een soort nietjes).

Vraag

Waar zijn we nog meer tight junctions tegen gekomen?

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met tight-junctions. 

Resportie 

Stoffen moeten door de darmcel heen om bij een bloedvat te kunnen komen.

Resportie 

De meeste stoffen gaan via transporteiwitten.

Symport: glucose en aminozuren gaan samen met Na+ door een transporteiwit.

Concentratie-gradiënt voor Na+ nodig!

Resportie 

Aan de andere kant gaan glucose/ aminozuren door een ander transporteiwit (passief transport).

Uniport.

Resportie 

Om de concentratie Na+ in de darmcellen laag te houden liggen er aan deze kant ook Na+/K+ pompen.

Die pompen 2 K+ naar binnen en 3 Na+ naar buiten. Dit kost energie! Actief transport.

Antiport.

Resportie

Er zijn ook transporteiwitten die vitamines opnemen.

Water gaat de darmcellen in als gevolg van osmose.

Water wordt ook weer afgegeven aan de weefselvloeistof en daarna aan het bloed.

De lever

Via de poortader bereiken alle opgenomen voedingsstoffen de lever.

De lever controleert de hoeveelheid en stelt bijvoorbeeld de bloedsuikerspiegel bij door glucose op te nemen en om te zetten naar glycogeen of andersom.

Resportie

Door de eigenschappen van vetten (hydrofoob) gaat de resorptie van vetten anders dan voor wateroplosbare stoffen.

Emulgatie van vetten

Grote vetdruppels vallen uiteen in kleinere druppels (micellen) door galzure zouten.

Vetvertering BINAS 82G

MAG=

monoglyceride

Losse vetzuren diffunderen de cel in.

Monoglyceriden gebruiken een transporteiwit.

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Korte en middellange losse vetzuren (≤ 12 C-atomen) zijn redelijk oplosbaar in water, zij diffunderen de cel uit en komen in de bloedsomloop (4).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Lange vetzuren en monoglyceride worden door de cel weer tot triglyceriden gevormd (1).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

De triglyceride worden een vetdruppel (micel) en worden door het golgisysteem omgeven door een membraan (fosfolipiden en eiwitten) = een hydrofiele coating. Dit heet een chylomicron (2).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Het chylomicron verlaat de cel via exocytose en gaat een lymfevat in (3).

Lymfevat

Transport vetachtige stoffen

De chylomicronen gaan via de lymfevaten bij de sleutelbeenader de bloedsomloop in.

Onderweg worden vetzuren afgegeven aan organen en spieren.

Uiteindelijk bereiken alle opgenomen vetachtige stoffen de lever.

De lever

De lever maakt verschillende soorten blaasjes (vergelijkbaar met de chylomicronen) om vetachtige stoffen naar andere lichaamsdelen te sturen.

Deze blaasjes zijn omgeven door een laag lipoproteïnen (lipo=vet, proteïne= eiwit, dus fosfolipiden gekoppeld aan eiwitten).

LDL/ HDL

Je bloed bevat twee typen blaasjes: 

HDL: High density lipoproteïnes (relatief veel eiwitten in het blaasje): nemen overtollig cholesterol uit het bloed op en vervoeren deze naar de lever.

LDL: Low density lipoproteïnes (relatief weinig eiwitten in het blaasje): geven cholesterol af aan de omgeving, ook in bloedvaten.

Atherosclerose (slagaderverkalking)

In beschadigingen in de bloedvatwand hoopt zich cholesterol uit LDL-blaasjes op en het 'verkalkt': de bloedvaten worden stijver en de doorstroomopening wordt kleiner.

Embolie/ infarct

De slagaderwand scheurt als gevolg van de verdikking en er ontstaat een stolsel. Dit kan het bloedvat helemaal afsluiten.

Het stolsel kan losraken en elders een bloedvat afsluiten (vaak een haarvat): embolie.

Een embolie kan een infarct veroorzaken (afsterven van weefsel), bijv in het hart (hartinfarct) of in de hersenen (herseninfarct).

Waar zal een stolsel in een beenader waarschijnlijk een embolie veroorzaken?

1. De hersenen
2. De longen
3. Het hart
4. De kransslagader

Soja eiwit

Haverproducten

Polysachariden (zetmeel)

Vezels uit volkoren granen

Vezels uit fruit

Noten 

Peulvruchten

Welke producten zorgen voor een LDL daling?

Doel 10.5

Je hebt geleerd hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

Begrippen 10.5

microvilli, transporteiwitten, tight-junctions, intern milieu, Na+-K+-pompen, cotransport, antiport, symport, chylomicron, lymfevaten, poortader, transportblaasjes, atherosclerose