16.2 Vervolg aangeboren afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

16.2 Vervolg aangeboren afweer

Deze les

- Terugblik

- 16.2 leerdoelen 4 + 5: stappen aangeboren afweer

- Zelfstandig verder verdiepen

- Opdrachten

Noem een voorbeeld van mechanische afweer bij een plant

Noem een voorbeeld van chemische afweer bij de mens en bij een plant

Hoe voorkomt pigment huidkanker?
(Let op je formulering!)

Leerdoelen 16.2

3. Je legt uit hoe bacteriën, parasieten, virussen en schimmels je ziek maken. 

4. Je legt uit hoe je afweersysteem onderscheid maakt tussen lichaamsvreemde en lichaamseigen stoffen. 

5. Je beschrijft de rol van witte bloedcellen en complementeiwitten bij de aangeboren afweer. 

Tweede verdedigingslinie

aspecifieke/ niet-specifieke/ aangeboren Afweer

Definitie: Afweer waar geen ‘geheugen’ van blijft bestaan.

Dit type afweer heb je vanaf je geboorte.

Aangeboren afweer

Wordt uitgevoerd door:

• Witte bloedcellen (fagocyten en natural killercellen)
  
• Complementsysteem/ complementeiwitten
• Ontstekingsreactie

Lichaamseigen/ -vreemd

Door je afweersysteem moet onderscheid gemaakt worden tussen lichaamseigen en lichaamsvreemde dingen in je lichaam.

Hoe? --> Antigenen

Lichaamsvreemd

Elke indringer (bacterie/ virus) heeft eiwitten aan de buitenkant: lichaamsvreemde antigenen

Ziekteverwekkers

Lichaamseigen

Elke eigen lichaamscel heeft ook eiwitten aan de buitenkant: lichaamseigen antigenen

Lichaamscellen

Lichaamseigen antigenen worden m.b.v. een MHC-I-molecuul (een soort vlaggenstok aan het celmembraan) gepresenteerd. 

Zelfstandig verder verdiepen

Gebruik de volgende slides om de stappen in de aangeboren afweer verder te verdiepen -->

Lastig? Kom naar uitlegtafel. 

Klaar? Maak opdrachten bij 16.2 leerdoelen 3 t/m 5

Complementsysteem

Plm 30 verschillende complementeiwitten in je bloed

Kunnen binden aan ziekteverwekkers door een groep te vormen en te binden op het celoppervlak van de indringer of een geïnfecteerde cel. 

Complementsysteem

Brengen dan een cascade op gang die leidt tot:

1. Het maken van gaten in celmembraan, waardoor ziekteverwekkers worden gedood (lysis)

2. aantrekken van witte bloedcellen via signaalstoffen (cytokinen) (chemotaxis)

3. markeren en hinderen bewegen van ziekteverwekkers (opsonisatie)

Witte bloedcellen

De volgende witte bloedcellen komen naar de plaats van infectie:

- Granulocyten

- Macrofagen

- Natural Killer cellen

Granulocyten (BINAS 84I)

granulocyten hebben

een veelvormige, niet

ronde kern.

Bevatten cytokinen en blaasjes met gifstoffen

Granulocyten

Bij ontdekking van een ziekteverwekker:

- Geven gifstoffen af die schadelijk zijn voor de ziekteverwekker

- Geven cytokinen af --> ontstekingsreactie

Cytokinen (signaalstoffen)

• Hechten aan de bloedvatwand: signaal voor andere witte bloedcellen voor plek van infectie, trekken dus andere witte bloedcellen aan (zoals macrofagen)
• Spiercellen in de bloedvatwand ontspannen: meer bloed
• Ruimte tussen de cellen van de bloedvatwand neemt toe: bloedcellen kunnen makkelijker het weefsel in

Cytokinen

Zorgen voor de ontstekingsreactie.

Macrofagen

Macrofagen omvatten deeltjes en cellen die niet in het lichaam thuis horen (fagocytose). Met lysosomen verteren ze deze deeltjes/ cellen.

 

Geldt voor:

Bacteriën, virussen, splinters, inkt, dode/ beschadigde cellen etc.

Geïnfecteerde cel

Na besmetting plaats een geïnfecteerde lichaamscel de antigenen van de ziekteverwekker aan de MHC-I-moleculen op het celmembraan. 

Nu is de cel herkenbaar als geïnfecteerd. 

Natural Killer cellen (NK-cellen)

Controleren de celmembranen van eigen lichaamscellen op afwijkende (lichaamsvreemde) eiwitten in het MHC-I molecuul:

- Doden virus-geïnfecteerde cellen

- Doden tumorcellen

Natural Killer cellen (NK-cellen)

Scheiden perforine af: een stof die de celmembraan stuk maakt (de cel sterft), óf zetten de cel aan tot apoptose (DNAse wordt geactiveerd, DNA wordt afgebroken)

Doden dus juist lichaamseigen cellen die zich vreemd gedragen door tumorgenen of cellen die lichaamsvreemde antigenen aan de MHC-I-moculen hebben (door virusinfectie). 

Aan de slag!

Maken opdrachten 16.2 bij leerdoelen 3 t/m 5