Thema 6 B4 Vorming van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 Waarneming en gedrag

B4

Vorming van gedrag

Leerdoelen en begrippen B4

• Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald

• Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving
• Je kunt uitleggen wat sleutelprikkels en wat supranormale prikkels zijn

Begrippen: erfelijke eigenschappen, aangeleerde eigenschappen, motivatie, periodieke invloeden, voortplantingsprikkel, biologische klok, sleutelprikkel, supranormale prikkel

Aangeboren en aangeleerd

Gedrag dat een organisme vertoont, is afhankelijk van welk gedrag instinctmatig vertoond wordt (aangeboren), welk gedrag aangeleerd is, maar ook de bouw en de behoeften. Daarnaast is het ontwikkelingsstadium van het organisme van belang, maar ook de gezondheid. 

Gedrag heeft te maken met prikkels, maar ook met motivatie. 

Interne en externe prikkels

• Interne prikkels: de prikkels komen uit het lichaam zelf. 

Deze ontstaan alleen als er afwijkingen van de norm zijn. 

• Externe prikkels: prikkels komen uit de omgeving binnen via zintuigen.

Interne en externe prikkels zorgen dus voor motivatie (drang) om bepaald gedrag te vertonen. Dit betekent de bereidheid om bepaalde gedragssystemen uit te voeren.

Factoren die een rol spelen bij gedrag

Prikkelsterkte en voedingsgedrag

Periodieke invloeden

Interne communicatie geregeld door hormoonstelsel en zenuwstelsel. Dit beïnvloedt weer motivatie voor bepaald gedrag. Concentratie hormonen veroorzaken voortplantingsgedrag, maar daglengte beïnvloedt ook voortplantingsgedrag. 

Bij vogels krimpen geslachtorganen als hormoonspiegel afneemt.

Maak opdracht 30 en 33

Sleutelprikkels en supranormale prikkels

Gedragsonderzoek heeft opgeleverd dat bepaalde prikkels altijd bepaald gedrag opwekken. Zo'n prikkel wordt een sleutelprikkel genoemd. 

De motivatie voor bepaald gedrag is bij die specifieke prikkel hoger dan bij een prikkel die een bepaald kenmerk mist. 

Voor kuikens van meeuwen bijvoorbeeld is een rode vlek op een snavel een sleutelprikkel.

Supranormale prikkel

Bij supranormale prikkels wordt met behulp van een kunstmatige prikkel ditzelfde gedrag versterkt opgeroepen. Deze prikkel is dus effectiever dan de normale sleutelprikkel, zoals te zien is in het volgende filmpje.

Voorbeeld sleutel- en supranormale prikkel

En bij de mensen?

bekijk nog even de volgende video...

Maak opdracht 34 t/m 37

Klaar? 

Lees ook de context 'Suikerverslaving bestaat niet' door 

en maak opdracht 38

Controleer je leerdoelen!

• Ken je de begrippen? Oefen de Flitskaarten 

• Check de leerdoelen met Test Jezelf