6.2 Om de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Nieuwe staat, nieuwe macht 

• 1588: Koning + landvoogd verdwenen uit Noordelijke Nederlanden
• Functie stadhouder (plaatsvervanger koning) bleef bestaan, nu als legeraanvoerder
• Stadhouders, altijd uit het geslacht Oranje 
• Stadhouders ondergeschikt aan Staten-Generaal
• Andere grote machthebber: raadspensionaris Holland 

Prins Maurits van Oranje was stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel (1590-1625)

Willem Lodewijk van Nassau was stadhouder Friesland, Groningen en Drenthe (1584-1620)

Het twaalfjarig bestand (1609-1621) 

• Twee groeperingen binnen de Republiek
• Oranjegezinden onder Maurits --> oorlog voortzetten
• Staatsgezinden onder raadspensionaris Johan van Oldenbarneveldt --> vrede met Spanje is beter voor handel 
• Staatsgezinden 'winnen': 12 jaar vrede met Spanje
• Echter, Oldenbarnevelt haalt zich woede van Maurits op de hals 

Bestandstwisten leiden tot executie 

• Godsdienststrijd tussen gematigde en orthodoxe protestanten
  Predestinatieleer vs. eigen keuze 
• Maurits steunt orthodoxen, Oldenbarnevelt gematigden
• Opstanden en rellen breken uit --> Oldenbarnevelt laat gewesten legertjes uitrusten
• Maurits ziet dit als ondermijning gezag 
• Oldenbarnevelt opgepakt en op 13 mei 1619 geëxecuteerd 

Van Bestand naar Vrede

•  Na 12-jarig bestand ging oorlog gewoon door
• 1625: Maurits overlijdt 
• "Stedendwinger" Frederik Hendrik (halfbroer) volgt Maurits op, overlijdt in 1647
• 1648: Spanje-Republiek sluiten vrede --> Europese landen erkennen Republiek als soevereine staat
• Calvinisme wordt overheersende godsdienst in de Republiek 
• Stadhouder Willem II (zoon Frederik Hendrik) overlijdt --> geen oorlog, geen nieuwe legeraanvoerder/stadhouder nodig. 
• 1650-1672: Eerste stadhouderloze Tijdperk 

Vrede van Münster 1648

KA: Het streven van vorsten naar absolute macht

De S-G benoemen weer een stadhouder: Willem III

Weet de opmars van Lodewijk XIV te stoppen

Maar dit kost zoveel geld dat mede daardoor een einde komt aan de GOUDEN EEUW